آزمون انگیزش تحصیلی AMS
توصیف مفهوم انگیزش
به‌طور طبیعی، کودکان با انگیزه‌ی یادگیری متولد می‌شوند. یادگیریِ تمام آنچه در جهان وجود دارد و آن‌ها بی‌خبرند. وقتی کودک سعی می‌کند به اجسام دست بزند یا کاری را به‌تنهایی انجام دهد، درواقع دارد تلاش می‌کند تا دنیای بیرون را بیشتر بشناسد و بزرگ‌تر شود. این انگیزه در مقاطع بعدی و در دوران تحصیلی کودکان هم همچنان ادامه می یابد.
ولی مشکلی که پیش می آید این است که در طول زمان این انگیزه ممکن است با موانعی روبه‌رو شود و کاهش یابد. موانع ممکن است در پی عملکرد نامناسب مدارس و والدین و یا تنبلی خود کودکان در انجام وظایف و یا حتی برنیامدن از پس انجام آن‌ها پیش بیاید.
در پی این امر افراد ممکن است دیگر انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر از خود نشان ندهند و شور و هیجانی برای یادگیری مباحث جدید نداشته باشند و به‌نوعی سرخورده شوند. آن‌ها در این حالت موفقیت‌های خود را حاصل شانس و شرایط موجود می‌دانند و تحصیلات را از اولویت خود خارج می‌کنند. این موضوع باعث ایجاد مشکلات دیگری همچون پرخاشگری و تغییرات خلق‌وخویی، اهمال‌کاری، فشارهای روانی و افسردگی خواهد شد و مدرسه دیگر محلی برای یادگیری نخواهد بود.
محققان دریافته‌اند که میزان انگیزش فرد و جهت‌گیری‌های انگیزشی، به‌شدت ارتباط معناداری با میزان موفقیت دارد؛ درنتیجه بسیار مهم است که انگیزش تحصیلی موردسنجش و بررسی قرار بگیرد.
معرفی پرسشنامه به‌صورت کلی
آزمون انگیزش تحصیلیAMS مخفف شده عبارت Academic Motivation Scale است که به‌منظور اندازه‌گیری انگیزش بیرونی و درونی فرد نسبت به تحصیلات آکادمیک، در سال ۱۹۸۹طراحی شده است. طراحی و مطالعات این آزمون توسط والراند (Vallerand) و همکارانش به ثبت رسیده است و آخرین نسخه آن در سال ۱۹۹۲ منتشر شده است.
این مقیاس، بر مبنای نظریه‌ی خودتعیین‌گری ساخته‌شده و دارای ۲۸ پرسش هفت‌گزینه‌ای است که سه بُعد انگیزش درونی (۱۲ سؤال)، انگیزش بیرونی (۱۲ سؤال) و بیانگیزگی (۴ سؤال) را میسنجد و حدوداً ۱۵ دقیقه زمان می‌برد.
پرسشنامه انگیزش تحصیلی والراند از آزمون‌دهنده می‌خواهد انگیزه‌ی خود را از ادامه تحصیل در قالب سؤالاتی اعلام نماید. تمامی آیتم‌ها در پاسخ به یک نوع سؤال تنظیم‌شده‌اند: “چرا به مدرسه می‌روید؟”. شرکت‌کنندگان بر اساس یک پیوستار هفت‌درجه‌ای، میزان موافقت یا مخالفت خود را اعلام می‌کنند.
این پرسشنامه‌ی معتبر و پرکاربرد، هم در ایران و هم در کشورهای دیگر به‌کرات مورداستفاده قرار گرفته و از آن برای رشد موفقیت فردی و شناخت مشکلات انگیزشی و درنهایت ارتقای پیشرفت تحصیلی، استفاده می‌شود.
ابعاد و مؤلفه‌های پرسشنامه‌ی انگیزش تحصیلی
الف) انگیزش درونی
انگیزش درونی، انگیزه‌ای است که انسان را به تحرک وامی‌دارد و هر آن چیزی که فرد را مجبور به اقدام می‌کند، ریشه در درون او دارد. انگیزه‌های درونی می‌توانند در اعتمادبه‌نفس افراد نقش زیادی داشته باشند. کسی که در راستای اهدافش تلاش می‌کند، بدون آنکه بداند برای او پاداش‌های بیرونی در نظر گرفته شده است و یا قرار است مورد تشویق واقع شود، دارای نیروی خودجوش و یا انگیزه‌ی درونی است.
افرادی که دارای انگیزه درونی هستند، به‌راحتی از مسیری که برای خود ترسیم کرده‌اند جدا نمی‌شوند و عوامل بیرونی نمی‌تواند بر عملکرد آن‌ها تأثیر بگذارد؛ زیرا همیشه دلیلی برای ادامه دادن پیدا می‌کنند.
والرند (۱۹۹۲) مؤلفه‌ی انگیزش درونی را به چند مؤلفه‌ی زیر تقسیم کرده است:
۱. انگیزش درونی برای دانستن
انگیزه‌ای است که فرد را به کسب علم و آگاهی جدید و خلق دانشی که مسئله‌ای از شما و یا جامعه را حل کند، سوق می‌دهد.
۲. انگیزش درونی برای دستاورد
انگیزه‌ای است که فرد را به کسب دستاوردها و مهارت‌های جدید و پی‌درپی در زندگی، سوق می‌دهد.
۳. انگیزش درونی برای تجربه‌ی تحریک
انگیزه‌ای است که فرد را به کسب تجارب جدید و فعالیت‌های هیجان‌انگیز و نشاط‌آور، سوق می‌دهد.
ب) انگیزش بیرونی
انگیزش بیرونی، انگیزه‌ای است که تحرک فرد را نسبت به آن چیزی که سود بیرونی دارد، بالا می‌برد. به‌عبارت‌دیگر، فرد ممکن است خود عمل را دوست نداشته باشد، اما ازآنجاکه برای او سود دارد، آن را به اتمام برساند. در دنیای امروزی، فرصت‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند در رشد منافع فردی تأثیر داشته باشند. هنگامی‌که شخص تلاش می‌کند به نیازهایی که از محیط بر او وارد شده است، پاسخ دهد؛ در مسیر رسیدن به خواسته‌های بیرونی قدم برمی‌دارد. درنتیجه آن عوامل، انگیزه‌های بیرونی شخص هستند. آن‌ها برای به دست آوردن چیزی بیشتر از لذت خود تکلیف (نتیجه)، فعالیت می‌کنند.
مؤلفه‌های انگیزش بیرونی در سه دسته قرار می‌گیرند که بر اساس میزان درونی شدن آن‌ها در خودانگاره طبقه‌بندی کرد. به‌عبارت‌دیگر انگیزه‌ی انجام کار تا چه اندازه‌ای برگرفته از درون فرد است و تا چه میزانی خودمختار است. در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم:
۱. انگیزش بیرونی از طریق پاداش و تنبیه
انگیزه‌ای است که فرد را جهت گرفتن پاداش و یا جلوگیری از تنبیه شدن به انجام کارها، سوق می‌دهد بنابراین اصلاً خودمختار نیست. درواقع انجام کارها به عوامل محیطی بستگی دارد و بر این اساس سامان‌دهی می‌شوند. برای این نوع انگیزه می‌توانیم امتحانات نهایی دانشجویان را مثال بزنیم. دانشجو برای گرفتن نمره‌ی خوب و یا حتی قبول شدن و یا استفاده‌های دیگری چون اپلای و… خود را ملزوم به درس خواندن می‌کند. درواقع ممکن است علاقه‌ای به خود آن درس نداشته باشد و آنچه انجام می‌دهد برای منافع دیگری است.
۲. تنظیم درون‌فکنی‌شده (خودتنظیمی)
انگیزه‌ای است که بر اثر عوامل محیطی به درون فرد رخنه کرده و او را به انجام کارها وامی‌دارد. فرض کنید در موقعیتی قرارگرفته‌اید که باید نظرات خود را ارائه دهید، اما سکوت اختیار می‌کنید و مورد قضاوت قرار می‌گیرید؛ در این مواقع احساس شرم، خجالت و یا خشمی که در شما شکل می‌گیرد، موجب می‌شود انگیزه‌ای در شما ایجاد شود تا بتوانید به‌نوعی اعتمادبه‌نفس خود را بالا ببرید و اظهارنظر کنید.
مثال دیگر مربوط به دانش‌آموزی است که زبان دوم یاد می‌گیرد چون از اینکه آن زبان را بلد نباشد خجالت می‌کشد و احساس گناه می‌کند و برای کاهش این حس گناه شروع به یادگیری زبان دوم می‌کند. بنابراین این مورد تا اندازه‌ای خودمختار است.
۳. درونی کردن محرک‌های بیرونی (تنظیم همانندسازی شده)
انگیزه‌ای است که از نهادینه کردنِ عواملِ رسیدن به هدف در فرد ایجاد می‌شود. این حالت بیشتر جنبه‌ی خودمختاری دارد ولی همچنان آن جنبه‌ی بیرونی انگیزش در آن دیده می‌شود. مثلاً انگیزه برای کتاب خواندن روزانه در جهت پیشرفت و رشد آگاهی شخص، به‌عنوان انگیزه‌های بیرونی همانندسازی شده در فرد شکل می‌گیرد. در این حالت هم با وجود اینکه شخص محرکی را درون خود نهادینه می‌کند و همیشه انجام می‌دهد ولی باز هم از انجام خود تکلیف لذت نمی‌برد؛ بلکه برای پیشرفت و موفقیت آن کار را انجام می‌دهد.
ج) بیانگیزگی
طبق گفته‌های ویسانی و همکاران در سال ۱۳۹۱، افراد بی‌انگیزه افرادی هستند که هیچ‌گونه انگیزه‌ای برای فعالیت‌های خود ندارند و درنتیجه از انجام فعالیت‌ها اجتناب می‌کنند. به عبارتی می‌توان گفت که بین آنچه انجام می‌دهند و آنچه انتظار دارند، نمی‌توانند ارتباط درستی برقرار کنند؛ درنتیجه سرخورده و بی‌انگیزه می‌شوند. این افراد انگیزه‌ی درونی‌ای که بتواند آن‌ها را به سمت انجام کاری سوق بدهد را گم‌کرده‌اند و هیچ عامل بیرونی را آن‌قدر لذت‌بخش نمی‌دانند تا بخواهند برای رسیدن به آن تلاش کنند.
بیانگیزگی می‌تواند پیامدهای منفی در زندگی داشته باشد و کیفیت زندگی را به‌شدت کاهش دهد. هیچ‌چیز بدتر از آن نیست که فرد برای زندگی خود هدف نداشته باشد و همه‌چیز را آن‌طور که هست بپذیرد. درنتیجه بیانگیزگی عامل بسیار مهمی در انگیزش تحصیلی دانش آموزان است که باید به آن پرداخته شود.
روش‌هایی برای افزایش انگیزه
در ادامه به بررسی روش‌هایی می‌پردازیم که برای افزایش میزان انگیزه و حفظ بهره‌وری شما وجود دارد:
برای خود اهداف کوتاه و قابل‌اندازه‌گیری تعیین کنید
انجام کارهای کوچک که در زمان کوتاهی انجام می‌گیرند، می‌توانند به‌عنوان محرکی برای افزایش انگیزه باشند.
چیزی که مهم است، پایان کار است؛ به این معنی که کاری در زمان مشخصی تکمیل شود. ممکن است آن کار صددرصد عالی نباشد؛ اما مهم این است که به نقطه پایان برسد. اگر در حفظ انگیزه و ادامه‌دادن مشکل دارید، ابتدا مدت زمان کمتری برای هرکار اختصاص دهید مثلاً قبل از اینکه شروع کنید و پنج ماه به خودتان فشار بیاورید و کاری را انجام دهد با دو هفته شروع کنید. در این دو هفته علاوه بر تعیین اهداف کوچک، مطمئن شوید که از پس هدف تعیین شده برمی‌آیید و از جزئیات آن آگاه هستید.
باورهای مثبت بسازید
وقتی صحبت از بالا نگه‌داشتن انگیزه و روحیه است، تقویت ذهنیت مثبت می‌تواند بسیار مؤثر باشد. تکرار جملات مثبت در ذهن می‌تواند کمک‌کننده باشد. سعی کنید جمله‌هایی را انتخاب کنید که برای شخص شما مناسب است. مثلاً “من قوی هستم، و می‌توانم از پس این کار برآیم” یا هر جمله‌ای که می‌توانید با آن ارتباط بیشتری برقرار کنید. هرچه بیشتر تکرار شود، بیشتر به آن باور خواهید کرد.
سعی کنید هرروز صبح دستاوردهای خود را یادداشت کنید و اقداماتی که می‌خواهید در طول روز انجام دهید را طبقه‌بندی کنید. این عمل می‌تواند در توسعه‌ی رشد فردی و افزایش انگیزه بسیار مفید باشد.
آشکارا به اهدافتان متعهد باشید
زندگی در جامعه‌ای با فراز و نشیب‌های فراوان، سبب از دست دادن انگیزه می‌شود. ولی آنچه مهم است حفظ انگیزه در شرایط دشوار است. به این منظور انگیزه‌های بیرونی برای خود ایجاد کنید و به اهداف خود متعهد بمانید. مثلاً سعی کنید اهدافتان را با دوستان و آشنایان خود در میان بگذارید تا انجام آن‌ها برایتان تبدیل به نوعی الزام شود. درواقع با این کار احساس مسئولیت شما بیشتر می‌شود و پایبندی بیشتری به هدفتان احساس می‌کنید.
روتینی برای خود داشته باشید
بهتر است برای زندگی خود روالی تعیین کنید و آن را رها نکنید. به‌طور مستمر و در هر شرایطی روتین خود را انجام دهید. همین کار باعث رشد شما در درازمدت می‌شود. روتین هرکس می‌تواند با دیگری متفاوت باشد. پس سعی کنید برنامه‌ی مناسب خود را بچینید و حتماً به آن عمل کنید. می‌توانید از اقدامات کم شروع کنید اما آن را ادامه دهید. ممکن است متوجه شوید که یک دویدن صبحگاهی شما را آرام می‌کند و عملکرد شما را در طول روز بهبود می‌بخشد.
یا ممکن است دوست داشته باشید قبل از خواب صفحات مشخصی از یک کتاب را بخوانید. باید مدنظر داشته باشید که هر برنامه‌ای انتخاب می‌کنید، باید آرامش و شادی شما را افزایش دهد. همچنین شما را از مسیر اصلی‌تان دور نکند.
خوش‌بین باشید
برای اینکه انگیزه‌ی خود را بالا نگه‌دارید، بهتر است یاد بگیرید خوش‌بین باشید. به بیانی دیگر، نیمه‌ی پر لیوان را ببینید. اولین قدم برای یادگیری خوش‌بینی، آگاه بودن از لحظاتی است که بدبین هستید. هنگامی‌که آن‌ها را به رسمیت شناختید، این قدرت را دارید که با آن‌ها مبارزه کنید. استفاده از یک چارچوب ذهنی مثبت را تمرین کنید تا شک‌ها و افکار منفی خود را از بین ببرید. خلاص شدن از شر این افکار منفی فضای بیشتری برای انگیزه و الهام ایجاد می‌کند.
محققان دریافته‌اند افراد خوش‌بین در شغل و زندگی شخصی موفق‌ترند. درواقع، مطالعه‌ای که توسط دانشگاه روچستر انجام شده است، تایید می‌کند که افراد خوش‌بین تمایل بیشتری دارند به اینکه سالم‌تر و طولانی‌تر زندگی کنند.
اهداف خود را مجسم کنید؛ طوری که همیشه جلوی چشمتان باشند
استیو چندلر در کتاب خود با عنوان صد روشِ ایجاد انگیزه در مورد روشی برای ترسیم اهداف صحبت می‌کند. برای این منظور باید چهار دایره روی یک کاغذ بکشید. دایره‌ها به ترتیب روز، هفته، سال و کل زندگی شما را نشان می‌دهند. برای هر دوره‌ی زمانی در هر دایره یک هدف بنویسید. این اهداف می‌توانند روزبه‌روز تغییر کنند و کامل‌تر شوند.
همچنین می‌توانید یک تابلوی مجسم ایجاد کنید و آن را در اتاق‌خواب خود آویزان کنید. تصاویری از اهداف متفاوتی که دارید را از مجلات جدا کنید و یک تابلو درست کنید. سپس هرروز به تابلوی خود نگاه کنید. داشتن یک نمایش فیزیکی از پیشرفت و دستاوردها یک انگیزه‌ی روزانه‌ی خوب است.
با ترس‌های خود روبرو شوید
اگر بدبینی مانعی بر سر راه انگیزه باشد، ترس مانع بر سر راه پیشرفت است. ترس‌ها در اشکال و اندازه‌های مختلف وجود دارند. از آن جمله می‌توان به ترس از ارتفاع، ترس از شکست، ترس از سخنرانی در جمع اشاره کرد. مهم نیست چه ترسی دارید، ترس یکی از بزرگ‌ترین دلایلی است که افراد را از اهداف و رؤیاهایشان دور می‌کند. چیزی که بسیاری آن را نمی‌دانند این است که طرف دیگر ترس، اعتمادبه‌نفس است.
هرچند مواجه‌شدن با ترس‌ها، ترسناک است ولی به شما حس موفقیت می‌دهد. و باعث می‌شود افق‌های خود را گسترده‌تر کنید. اگر بتوانید با یک ترس کوچک مقابله کنید، چه چیزی شما را از مقابله با ترس بزرگ‌تر بازمی‌دارد؟ شما فقط می‌توانید ترس‌های خود را با مواجهه با آن‌ها از بین ببرید، پس با آن‌ها روبرو شوید.
