خلاقیت یکی از اساسی‌ترین توانایی‌های انسان است که در همه زمینه‌ها و ابعاد زندگی نقش مهمی دارد. امروزه تغییرات سریعِ جهان، افراد، سازمان‌ها و جوامع را به سمت جستجوی ایده‌های خلاقانه سوق می‌دهد؛ بنابراین خلاقیت، توجه زیادی را به خود جلب کرده است.

بسیاری از دستاوردهای علمی، هنری، فنی و … بشر در طول تاریخ به واسطه خلاقیت انسان‌های مختلف حاصل شده است. شاید بتوان گفت تمدن انسانی بدون خلاقیت پیشرفتی نداشته و نخواهد داشت. امروزه خلاقیت به‌عنوان یک موضوع تخصصی در سراسر جهان بسیار مورد توجه بوده و دانشمندان و روانشناسان از ابعاد مختلف به بررسی آن می‌پردازند.

خلاقیت را می‌توان کنار هم قرار دادن افکار و ایده‌هایی که تا قبل از این به نظر می‌رسید به یکدیگر ربطی ندارند، دانست. خلاقیت صرفاً به معنی اختراع یک چیز کاملاً جدید نیست، بلکه به وجود آوردن یک سری ارتباطات همسو هم خلاقیت نامیده می‌شود.

خلاقیت یعنی تلاش برای ایجاد یک تغییر هدف‌دار در توان اجتماعی یا اقتصادی سازمان.

از دیدگاه روانشناسی خلاقیت یکی از جنبه‌های اصلی تفکر یا اندیشیدن است. تفکر عبارت است از فرایند بازآرایی یا تغییر اطلاعات و نمادهای کسب‌شده موجود در حافظه درازمدت. بر اساس این تعریف خلاقیت ارتباط مستقیمی با قوه تخیل یا توانایی تصویرسازی ذهنی دارد. این توانایی عبارت است از فرایند تشکیل تصویرهایی از پدیده‌های ادراک‌شده در ذهن و خلاقیت عبارت است از فرایند یافتن راه‌های جدید برای انجام دادن بهتر کارها، توانایی ارائه راه‌حل جدید برای حل مسائل، ارائه فکرها و طرح‌های نوین برای تولیدات و خدمات جدید و استمرار آن پس از غیبت آن پدیده‌ها.

خبر خوب این است که همه می‌توانند خلاق باشند. خلاقیت یک مهارت و استعداد است که قابل یادگیری و پرورش دادن است. این مهم نیست که شما کی هستید، مهم این است که چگونه عمل می‌کنید. تنها چیزی که باید به آن توجه کنید انجام تمرین‌های مستمر برای شکوفایی خلاقیتتان است.

تعریف خلاقیت سازمانی

از دیدگاه سازمانی خلاقیت یعنی ارائه فکر و طرح نوین برای بهبود و ارتقاء کمیت یا کیفیت فعالیت‌های سازمان؛ مثلاً افزایش بهره‌وری، افزایش تولیدات یا خدمات، کاهش هزینه‌ها، تولیدات یا خدمات از روش بهتر، تولیدات یا خدمات جدید و غیره. خلاقیت سازمانی را جدی بگیرید.

برای مطالعه بیشتر: با تست های استعدادیابی تحصیلی شغلی پروفایل‌سنتر آشنا شوید

دیدگاه تورنس درباره خلاقیت

خلاقیت، به تعریف تورنس، عبارت است از توانایی حس کردن مسائل، ارائه راه‌حل‌ها و فرضیه‌های متنوع برای حل مشکلات، آزمون این فرضیه‌ها، بازنگری در آن‌ها و در نهایت انتقال آن‌ها به افراد دیگر.

تورنس، خلاقیت را حاصل ترکیب چهار عنصر انعطاف‌پذیری، سیالی، ابتکار (اصالت) و پیچیدگی می‌داند.

سیالی (کمیت ایده‌ها)

تعداد کل ایده‌های مرتبط و بامعنایی است که فرد در پاسخ به محرک تولید می‌کند.

انعطاف (استفاده از روش‌های متنوع)

به معنای موضوعات متفاوت مرتبط با پاسخ است. افراد انعطاف‌پذیر می‌توانند برای حل مسائل جدید، در چارچوب‌های متفاوت و به روش‌های نو، فکر کنند.

ابتکار (بکر بودن ایده‌ها)

به‌صورت روش‌های غیرمتداول تفکر تعریف می‌شود. افرادی که ابتکار بالایی دارند، برای حل مسائل، راه‌حل‌های زیرکانه و عجیب ارائه می‌کنند.

پیچیدگی (بسط ایده‌ها به جزییات)

به میزان جزئیات موجود در پاسخ فرد اشاره دارد. به بیان دیگر هرچه پیچیدگی یک پاسخ بیشتر باشد جزئیات بیشتری را در بر می‌گیرد و در نتیجه از دقت بالاتری برخوردار است.

تست سنجش خلاقیت تورنس (Torrance Tests of Creative Thinking)

تست سنجش خلاقیت تورنس یکی از تست‌های استاندارد جهت سنجش میزان خلاقیت افراد در سنین مختلف است.

اعتبار این آزمون بارها در سراسر جهان از جمله ایران سنجیده شده است. این آزمون تاکنون بیش از هر آزمون دیگر در پژوهش و اندازه‌گیری‌های تربیتی مورد استفاده قرار گرفته است. تاکنون در بیش از دو هزار پژوهش که در مجلات معتبر علمی چاپ شده، از آزمون تورنس به‌عنوان وسیله اندازه‌گیری خلاقیت استفاده شده است.

آزمونی که تحت عنوان پرسشنامه سنجش خلاقیت تورنس در ایران شناخته می‌شود درواقع کوتاه شده و استانداردشده آن است که توسط دکتر عابدی استاد دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۲ ساخته و معرفی گردید.

تست خلاقیت تورنس شامل پرسشنامه‌ای حاوی ۶۰ سؤال است. در این پرسشنامه هر سؤال مشتمل بر سه گزینه یا پاسخ است که شما باید تنها یکی از این پاسخ‌ها که بیشتر با ویژگی‌های شما تطبیق دارد را انتخاب نمایید.

پس از پاسخ‌دهی به همه سؤالات می‌توانید نتایج آزمون را در دو بخش مشاهده کنید:

در بخش اول نمره خلاقیت شما نشان داده می‌شود که از طریق آن می‌توانید بفهمید خلاقیت شما چقدر است (خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد)
در بخش دوم درصد نمره‌ای را که در چهار خرده آزمون سیالی، انعطاف، ابتکار و بسط کسب کرده‌اید، در نمودار به شما نشان داده می‌شود که می‌توانید آن‌ها را با هم مقایسه کنید.

برای مطالعه بیشتر: توهم پیشرفت و راهکارهای مقابله با آن

تست خلاقیت تورنس

ساختار تست سنجش خلاقیت تورنس

تست اصلی سنجش خلاقیت تورنس مبتنی بر مدل ساختار عقل گیلفورد بوده و دارای دو شکل کلامی (تفکر خلاقانه به وسیله کلمات) و تصویری (تفکر خلاقانه به وسیله تصاویر) و دو فرم موازی (آ و ب) برای هر تست، است.

الف. تست کلامی

تست کلامی سنجش خلاقیت تورنس شامل ۶۰ سؤال ۳ گزینه‌ای است؛ که ۱۱ سؤال انعطاف‌پذیری، ۱۱ سؤال پیچیدگی، ۱۶ سؤال سیالی و ۲۲ سؤال آن ابتکار را می‌سنجند.

ب. تست تصویری

تست تصویری سنجش خلاقیت تورنس از ۳ فعالیت ۱۰ دقیقه‌ای تشکیل شده است:

ساختن تصاویر: بخش ساختن تصاویر، از فرد می‌خواهد از شکل داده شده (یک گردی یا قطره) استفاده کرده و یک تصویر بسازد.
تصاویر ناتمام: در بخش شکل‌های ناتمام از فرد خواسته می‌شود تصاویر ناتمام داده شده را کامل کرده و نام‌گذاری کند.
تصاویر تکرار شده: فعالیت تصاویر تکرار شده از فرد می‌خواهد که از دایره‌ها و خط‌های داده شده برای ساخت یک نقاشی پرمعنا استفاده کند.

نمره‌گذاری این آزمون معمولاً بر اساس سیالی (یعنی تعداد پاسخ‌های مرتبط)، انعطاف‌پذیری (یعنی دسته‌بندی‌های متفاوت پاسخ‌ها) و پیچیدگی (یعنی میزان جزئیات پاسخ‌ها) انجام می‌شود؛ و نمره خلاقیت از مجموع این چهار نمره به دست می‌آید. هرچه نمره خلاقیت بیشتر باشد، نشان‌دهنده بالاتر بودن خلاقیت فرد است.