توصیف مفهوم شخصیت

شخصیت شامل رفتارها، طرزفکر‌ها، شیوه‌ی حرف زدن، درک محیط و تعامل‌های بین فردی است. و پیوسته بر اساس یک الگوی قابل‌تشخیص در یک فرد دیده می‌شود. شناخت شخصیت و درمجموع شخصیت‌شناسی، می‌تواند برای هر شخصی بسیار مفید باشد. نه‌تنها برای خود شخص، بلکه برای افرادی که در زندگی روزمره و محیط‌های کاری با او در تعامل هستند. خیلی از اوقات افراد از دست خودشان شاکی می‌شوند که چرا فلان رفتار را انجام داده‌اند؛ درحالی‌که تمامی رفتارهای انسان‌ها ریشه در درون‌شان دارند و با آگاهی و شناخت می‌توان مسائل را شفاف‌تر کرد و زندگی بهتری داشت. درون‌گرایی، خجالتی بودن، برون‌گرایی، خودشیفتگی، افسردگی، حساس بودن، ریسک‌پذیری، کمال‌گرایی و … ازجمله موضوعاتی است که در بحث شخصیت به آن‌ها پرداخته می‌شود.

معرفی پرسشنامه‌ی نئو

تست شخصیتی نئو یکی از معتبرترین تست‌های روانشناسی در دنیاست که نسخهٔ اولیهٔ آن در سال ۱۹۷۸ توسط رابرت مک‌کری و پال کاستا منتشر شد. از آن زمان پژوهشگران زیادی در روند تدوین و بهبود آن نقش داشته‌اند.

کاستا و مک‌کری گزارش کردند که با جستجوی ویژگی‌های عمومی و موردتوافق روان‌نژندی (N) و برون‌گرایی (E) شروع کردند، اما تحلیل‌های خوشه‌ای، آن‌ها را به گشودگی به تجربیات (O) هدایت کرد. نسخه اصلی فهرست که در سال 1978 منتشر شد، این سه ویژگی را ارزیابی کرد. سپس در تحقیقات بعدی به پنج حوزه شخصیت رسیدند. یعنی روان‌نژندی (حساسیت)، برون‌گرایی، گشودگی، توافق‌پذیری و وظیفه‌شناسی.

نسخه‌های مختلفی از این پرسشنامه تهیه شده است که آخرین نسخه‌ی آن NEO-FFI است و به زبان‌های مختلفی ترجمه شده است. NEO-FFI نسخه‌ای ۶۰ سؤالی از NEO-PI-3 است که یک معیار اندازه‌گیری دقیق، سریع و قابل‌اعتماد از پنج حوزه‌ی گفته‌شده است. تمام به‌روزرسانی‌های انجام‌شده در NEO-PI-3 در این ابزار نیز منعکس شده است. 15 مورد از 60 مورد NEO-FFI مخصوص بهبود خوانایی و ویژگی‌های روان‌سنجی است.

مزایای استفاده از تست شخصیت نئو

شناخت بهتر افکار،‌ احساسات و رفتارهای خود و دیگران
پیش‌بینی رفتار افراد در موقعیت‌های مختلف
استخدام نیروی انسانی متناسب با نوع کار
بهبود روابط بین فردی در محیط کار
بهره‌مندی بهینه از ویژگی‌های افراد در محل کار

آزمون به این صورت است که هر یک از گویه‌ها بر اساس مقیاس لیکرت از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم طراحی شده‌اند. این آزمون شدت و ضعف پنج ویژگی شخصیتی شامل روان‌نژندی (حساسیت)، برون‌گرایی، گشودگی، توافق‌پذیری و وظیفه‌شناسی را در افراد مختلف می‌سنجد.

پنج عامل شخصیتی آزمون نئو

پنج عامل اصلی شخصیت در آزمون نئو شامل روان‌نژندی (حساسیت)، برون‌گرایی، گشودگی در تجربه، توافق‌پذیری و وظیفه‌گرایی است. به هر فرد در هر یک از این صفاتِ شخصیتی امتیازی تعلق می‌گیرد که ویژگی‌های وی را مشخص می‌کند.

حال می‌خواهیم به بررسی هر یک از عوامل بپردازیم:

۱) روان‌نژندی (حساسیت)

به میزان توازن هیجانی شما برمی‌گردد که نشان می‌دهد چقدر حساس، عصبی، نگران و مضطرب هستید.

این ویژگی شخصیتی با غم و اندوه، بدخلقی و بی‌ثباتی عاطفی مشخص می‌شود. حساس بودن اغلب با رفتار ضداجتماعی یا بدتر از آن یک مسئله روانی بزرگ‌تر اشتباه گرفته می‌شود؛ درحالی‌که یک واکنش فیزیکی و عاطفی به استرس و تهدیدهای درک شده در زندگی روزمره‌ی یک فرد است.

کسانی که حساسیت کمتری دارند، نگرش پایدارتر و انعطاف‌پذیرتری نسبت به استرس و موقعیت‌ها از خود نشان می‌دهند. این افراد به‌ندرت احساس غم و اندوه یا افسردگی می‌کنند، زمان بیشتری را صرف تمرکز بر لحظه حال می‌کنند و درگیر محاسبات ذهنی در مورد عوامل احتمالی استرس‌زا نمی‌شوند.

مؤلفه‌های روان‌نژندی

شش مؤلفه‌ی حساس بودن و یا بی‌ثباتی شامل اضطراب، خشم، افسردگی، حقارت، تکانش‌گری و آسیب‌پذیری است.

اضطراب: برخی از افراد هنگام تجربه‌ی تغییرات ناگهانی در رفتار خود، به‌شدت عصبی می‌شوند و به تغییر حالت رفتاری خود با سطوح بالای استرس در زندگی کاری و شخصی خود پاسخ دهند. اضطرابی که فرد در مقابله با رفع خطر متحمل می‌شود، نقش زیادی در شکل‌گیری یک شخصیت روان‌رنجور یا حساس دارد. افرادی که از روان‌رنجوری رنج می‌برند، بیش‌ازحد فکر می‌کنند و حتی در خلوت خود نیز آرامش فکری ندارند. این افراد در خطر بدبینی و تنهایی هستند و نمی‌توانند به‌آسانی با اطرافیان ارتباط برقرار کنند.
افسردگی: افراد افسرده در خطر فقدان اعتمادبه‌نفس قرار دارند و سریعاً ناامید و سرخورده می‌شوند.
خشم: این عامل به‌شدت موجب اختلالات عاطفی و سرخوردگی در طولانی‌مدت می‌گردد.
احساس حقارت: نشان‌دهنده‌ی میزان احساس شرم و معذب بودن است که می‌توان به آن اصطلاحاً دست و پای خود را گم کردن گفت.
تکانش‌گری: میل افراد به انجام دادن تمایلات زودگذر را نشان می‌دهد. وقتی فردی در کاری ثابت‌قدم نیست و به‌راحتی از مسیری که برای خود برنامه‌ریزی کرده است، رها می‌شود، به این معناست که میزان تکانش‌گری بالایی دارد.
آسیب‌پذیری: رفتار فرد را در مقابله با مشکلات ناگهانی (که موجب استرس زیاد فرد می‌شوند) نشان می‌دهد. وقتی فردی بیش‌ازحد به هم می‌ریزد و نمی‌تواند آشفتگی‌های خود را به‌طور مؤثر کنترل کند، نشان می‌دهد که فردی آسیب‌پذیر و حساس است.

۲) برون‌گرایی

با میزان تعاملات شما با دیگران در ارتباط است و نشان می‌دهد که آیا این تعاملات به شما انرژی می‌دهند یا انرژی شما را می‌گیرند.

برون‌گرایی ویژگی‌ای است که بسیاری از افراد در زندگی خود با آن مواجه شده‌اند. این ویژگی به‌راحتی قابل‌شناسایی است. مثلاً وقتی شخصی با بودن در محیط و برقراری ارتباط با جامعه انرژی بگیرد، او را “برون‌گرا” توصیف می‌کنند. این افراد معمولاً در مرکز توجه قرار می‌گیرند. از ملاقات با افراد جدید لذت می‌برند. به‌نوعی تمایل دارند گروه‌های دوستی زیادی داشته باشند. برون‌گراها معمولاً در حوزه‌هایی مانند فروش، بازاریابی، تدریس و سیاست مهارت دارند. افراد برون‌گرا بیشتر ترجیح می‌دهند رهبر باشند و در اوج قرار بگیرند تا اینکه در میان جمعیت دیده نشوند. برعکس، افرادی هستند که تنهایی را ترجیح می‌دهند و در موقعیت‌های اجتماعی انرژی کمتری دارند. قرار گرفتن در مرکز توجه یا صحبت‌های کوچک می‌تواند برایشان سخت باشد و فکر کردن در تنهایی را دوست دارند. این افراد به‌عنوان “درون‌گرا” شناخته می‌شوند.

برای مطالعه بیشتر: آزمون سبک رفتار و شخصیت دیسک

مؤلفه‌های برون‌گرایی

شش مؤلفه برون‌گرایی شامل صمیمیت، جمع‌گرایی، قاطعیت، فعالیت، هیجان‌خواهی و هیجان‌های مثبت است.

خصلت صمیمیت در افرادی پررنگ است که انسان‌دوست هستند و از کینه‌توزی و بخل و حسادت دوری می‌کنند. آن‌ها همیشه سعی دارند روابط صمیمی با اطرافیان خود ایجاد کنند و آن‌ها را به خود نزدیک‌تر کنند.
جمع‌گرایی به ترجیحِ بودن با دیگران به جای تنها بودن گفته می‌شود. درواقع افراد جمع‌‌گرا از بودن در اجتماع لذت می‌برند.
قاطعیت، خصلتی تلقی می‌شود که فرد بدون هیچ‌گونه تردیدی تصمیم می‌گیرد و جسارت زیادی دارد. این افراد از شنونده بودن هم بسیار لذت می‌برند و معمولاً رهبران خوبی هستند.
فعالیت نشان‌دهنده افرادی است که بسیار پرانرژی و فعال هستند. این افراد ترجیح می‌دهند خود را با چالش‌های کوچک و بزرگ روبه‌رو کنند تا اینکه زندگی یکنواخت و آرامی داشته باشند.
هیجان‌خواهی نیز نشان‌دهنده‌ی اشتیاق فرد برای انجام کارهای پرچالش است. درواقع این افراد از هر چیزی که میزان هیجان آن‌ها را بالا ببرد و از کسل بودن دور کند، خوششان می‌آید.
کسانی که خصلت هیجان‌های مثبت در آن‌ها زیاد است، از تجربه کردن خوشی‌های هیجانی چون عاشق شدن، پیشرفت زیاد در کار، رسیدن به اهداف و … لذت می‌برند.

۳) گشودگی در تجربه

به اشتیاق شما نسبت به تجارب تازه برمی‌گردد که نشان می‌دهد چقدر خلاق، مبتکر و پیش‌بینی‌ناپذیر هستید.

اشتیاق به آنچه در جهان هستی می‌گذرد، شناخت مردم، ماجراجویی و بالا بردن قدرت تصمیم‌گیری و یادگیری مهارت‌های جدید ازجمله خصایص افراد گشوده است. خلاقیت نیز نقش مهمی در این ویژگی دارد مثلاً به کسی فکر کنید که همیشه عجیب‌ترین چیزها را در منو سفارش می‌دهد، به مکان‌های مختلف می‌رود و علایقی دارد که هرگز فکرش را نمی‌کردید. این همان فردی است که از گشودگی بالایی برخوردار است.

کسی که این ویژگی‌ها را ندارد، تمایل دارد با رویکردهای سنتی‌تری نسبت به زندگی بنگرد و ممکن است هنگام حل مشکلاتی که فرد را از منطقه امن خود خارج می‌کند، دچار مشکل شود.

مؤلفه‌های گشودگی در تجربه

شش مؤلفه گشودگی در تجربه عبارت‌اند از باز بودن به عقاید، تخیل، اعمال، ارزش‌ها، زیبایی‌شناسی و احساسات.

باز بودن به افکار و عقاید جدید نشان‌گر میزان کنجکاوی، باهوشی و پذیرش چالش از جانب افراد است. فردی که چنین خصوصیتی دارد به دنیای درون و بیرون خود کنجکاو است و از بازی با نظریه‌ها و از حل مسائلی که ذهن انسان را به کوشش وامی‌دارد لذت می‌برند.
باز بودن به تخیلات نشانگر میزان توانایی تصویرسازی‌های ذهنی خوب و ماهرانه‌ی افراد است. چنین افرادی، زندگی تخیلی بسیار فعالی دارند و افکارشان را در راستای تخیلات سازنده و خلاقانه هدایت می‌کنند.
باز بودن به اعمال و علایق بدیع نشانگر تلاش برای چیزهای جدید و داشتن علایق فراوان است. افرادی با چنین مشخصه‌ای، تمایل دارند در کارهای خویش از روش نسبتاً ثابت و جاافتاده پیروی نکنند و همچنین سرگرمی‌ها و کارهای ذوقی جدید برای آنان جالب خواهد بود.
باز بودن به ارزش‌ها، میزان پذیرش ارزش‌های غیرمتعارف و آزاداندیش را نشان می‌دهد. افراد دارای چنین صفتی، به آزادمنشی و خالی از تعصب بودن بیش از وفاداری به ایدئال‌ها و اصول موردقبول خود اهمیت می‌دهند.
باز بودن به علایق زیبایی‌شناختی، بیانگر میزان علاقه به هنر و زیبایی‌ها است. اشخاص دارای چنین مشخصه‌ای از نظم و ترتیب خاصی که در هنر و طبیعت می‌بینند، مشعوف می‌شوند.
باز بودن به احساسات نشان‌گر تجربه کردن و ارج نهادن به احساس است.

۴) توافق‌پذیری (سازگاری)

رفتار شما در روابط را می‌سنجد و نشان می‌دهد که چقدر قابل‌اعتماد، دلسوز و مهربان هستید.

ازآنجاکه این افراد سازگار تمایل زیادی به برقراری روابط اجتماعی و انسان دوستانه دارند، معمولاً به افراد دیگر کمک‌های زیادی می‌کنند. این افراد می‌توانند در مراکزی چون وزارت بهداشت و درمان، مؤسسات خیریه، مراکز بهبود روان، بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، بهزیستی، خانه سالمندان و … عملکرد بسیار خوبی از خود نشان دهند.

نقطه مقابل موافق بودن، ناسازگار بودن است. این افراد برخی ویژگی‌های رفتاری‌ای دارند که ازنظر اجتماعی ناخوشایند هستند. ویژگی‌هایی چون کینه‌توزی نسبت به دیگران، عدم توجه یا همدردی، عدم علاقه به مشارکت با دیگران، مخالف کردن غیرمنطقی و غیره.

مؤلفه‌های سازگاری

شش مؤلفه توافق‌پذیری عبارت‌اند از اعتماد، رک‌گویی، نوع‌دوستی، همراهی، فروتنی و دل‌رحمی است.

اعتماد نشان‌گر میزان اعتمادی است که فرد به اطرافیان دارد. کسی که این خصوصیت را دارد بر این باور است که همه‌ی انسان‌ها قابل‌اعتمادند، مگر آنکه خلافش ثابت شود؛ درنتیجه سعی دارند صادق باشند و تائید اطرافیان را بگیرند. علاوه بر آن بسیار خونگرم و مهربان هستند.
رک‌گویی نشان‌دهنده‌ی آن است که فرد در مورد احساساتش با دیگران صادق است و به قولی “رودربایستی با کسی ندارد”. این ویژگی می‌تواند با ساده‌لوح بودن و یا بی‌ملاحظه بودن اشتباه گرفته شود. درحالی‌که آن‌ها سعی دارند مسائل را به ساده‌ترین شکل ممکن بیان کنند و از پیچیدگی بیزارند.
نوع‌دوستی در افرادی که بدون توقع به دیگران محبت می‌کنند و با انجام این کار خوشحالی عمیقی در دل‌هایشان شکل می‌گیرد، پررنگ است. آن‌ها از اینکه توانسته‌اند به هم نوع خود کمکی برسانند، از خود رضایت دارند؛ درواقع می‌توان گفت با انجام این کارها، احساس اعتمادبه‌نفس می‌کنند.
همراهی وقتی وجود دارد که فردی سعی می‌کند از تعارضات جلوگیری کند و عاشق صلح، آرامش و بخشش است.
فروتنی نیز در افرادی که سعی به جلب‌توجه و برتری نسبت به دیگران ندارند و بر آنچه باور دارند پایبند هستند، دیده می‌شود. البته ممکن است به‌اشتباه “بی‌اعتمادبه‌نفس” تلقی شوند.
دل‌رحمی به خصلتی می‌گویند که در آن فرد بسیار بافهم و با‌درک است و درصدد رفع نیازهای دیگران و درک مسائل آن‌ها، بسیار یاری‌رسان است و تمایلی به سخت رفتار کردن ندارد.

برای مطالعه بیشتر: خودشناسی و توسعه فردی / چگونه از تست‌های روانشناسی بهترین بهره را ببریم؟

۵) وظیفه‌گرایی

میزان سازمان‌یافتگی شما را می‌سنجد و نشان می‌دهد که چقدر منظم، سخت‌کوش و جدی هستید.

وظیفه‌گرایی (باوجدان‌بودن) یک ویژگی است که شامل سطح بالایی از تفکر، کنترل خوب و رفتارهای هدفمند است. این رویکرد سازمان‌یافته اغلب در افرادی یافت می‌شود که در کسب علم و آگاهی جزئی‌نگر هستند. همین‌طور مسائل مالی را واجب می‌دانند. یک فرد وظیفه‌شناس به‌طور منظم از قبل برنامه‌ریزی می‌کند و رفتار خود را تجزیه‌وتحلیل می‌کند تا بتواند شرایط را بهتر کنترل کند و بر محیط و عملکرد تیم خود تأثیرات مثبتی داشته باشد.

یک فرد وظیفه‌شناس برای ملاقات‌ها از قبل به دقت برنامه‌ریزی می‌کند. و در این بین، به‌طور مرتب با شما در تماس است. افراد وظیفه‌شناس دوست دارند تاریخ‌ها و رویدادهای خاص را سازمان‌دهی کنند.

افرادی که وظیفه‌شناسی پایینی دارند معمولاً ساختار و برنامه را دوست ندارند، کارهای مهم را به تعویق می‌اندازند و همچنین در انجام وظایف ناکام هستند.

مؤلفه‌های وظیفه‌گرایی

شش مؤلفه وظیفه‌گرایی شامل صلاحیت، تلاش برای موفقیت، خویشتن‌داری، وظیفه‌شناسی، نظم و ترتیب و احتیاط در تصمیم‌گیری است.

صلاحیت، مسلط بودن فرد بر توانایی‌های خویش و کفایت داشتن او را می‌سنجد.
تلاش برای موفقیت میزان تعهد فرد برای رسیدن به اهداف خویش را نشان می‌دهد. متعهد بودن به موفق شدن با علاقه به موفق شدن متفاوت است. کسی که خود را متعهد می‌داند برای تمامی اهداف خود برنامه‌ریزی دارد.
خویشتن‌داری، توانایی فرد برای شروع و تکمیل یک وظیفه را دربرمی‌گیرد.
نظم و ترتیب نیز میزان علاقه‌ی افراد به سازمان‌دهی و مرتب کردن محیط و آشفتگی‌های زندگی را شامل می‌شود. درواقع چنین افرادی آراستگی را در اولویت خود قرار می‌دهند.
احتیاط در تصمیم‌گیری نشان‌دهنده‌ی آن است که فرد برای هر تصمیمی که در زندگی می‌گیرد، از قبل فکر کرده است. به قول معروف در انجام امور کارها “بی‌گدار به آب نمی‌زند”.

پنج عامل شخصیتی نئو و محیط‌های کاری

هنگام استخدام کارمندان (یا آزمایش کارمندان فعلی)، پنج ویژگی شخصیتی بزرگ به ما کمک می‌کند رفتار افراد را در محل کار درک کنیم. و حتی در بسیاری از موارد عملکرد آینده‌ی آن‌ها را به طور دقیق پیش‌بینی کنیم. هر تیپ شخصیتی تاثیری متفاوت در محیط کار و بر سایر کارکنان خواهد داشت. شناخت چنین تاثیراتی هم برای سازمان‌ها و هم خود افراد مفید خواهد بود.

گشودگی

کارمندی با نمره‌ی گشودگی بالا مایل به یادگیری مهارت‌ها و ابزارهای جدید است. و در این مسیر به احتمال زیاد به راه‌حل‌های انتزاعی فکر می کند و روی حل مشکلات جدیدی که شاید قبلاً نادیده گرفته شده بودند تمرکز می‌کند.

وظیفه‌شناسی

کارمندانی که نمره‌ی وظیفه‌شناسی بالایی دارند، لزوماً هر در روز کاری تا نیمه‌شب کار نمی‌کنند. ولی آن‌ها معمولاً کار خود را درست انجام می‌دهند. ضرب‌الاجل‌ها را رعایت می‌کنند. خودشان بدون محرک بیرونی شروع‌کننده‌ی کارشان هستند. در انجام کارها نیاز زیادی به کمک ندارند. از طرف دیگر، فردی که امتیاز پایینی در وظیفه‌شناسی گرفته است، به تمرکز، زمان و توجه بیشتری در انجام کارها نیاز دارد.

برون‌گرایی

نمرات برون‌گرایی کاملاً به نقشی که فرد قرار است بر عهده بگیرد، بستگی دارد. مثلاً افرادی که سمت‌های مدیریتی دارند بهتر است برون‌گرایی بیشتری داشته باشند. همچنین در شغل‌های فروش، بازاریابی و روابط عمومی هم برون‌گرایی بیشتر مزیت محسوب می‌شود. ولی در مشاغل فنی که در آن تمرکز یا درجه‌ای از انزوا مورد نیاز است، درون‌گرایی بهتر است.

سازگاری

کارمندی که سازگاری بالایی دارد، برای نقشی مناسب است که در آن مهارت‌های شخصی و توانایی او در خدمت دیگران باشد. سازگاری پایین در یک محیط تیمی نقطه‌ی ضعف محسوب می‌شود و باعث ایجاد مشکلات مهمی در راه رسیدن به هدف خواهد شد.

روان‌رنجوری

در نهایت، کارمندی که روان‌رنجوری بالایی دارد، برای نقشی که در آن تغییرات مداوم وجود دارد، وظایفی که نیاز به تمایلات شروع‌کننده‌ی قوی یا سطوح استرس بالا دارند، مناسب نخواهد بود. افرادی که نمرات روان‌رنجوری پایینی دارند، در این نوع محل‌های کار پیشرفت خواهند کرد.

بنابراین کسب‌وکارها می‌توانند با استفاده از این تست، استعدادهای آینده، عوامل مخرب و حتی پتانسیل‌های موفقیت را شناسایی کنند.

برای شناخت پنج عامل شخصیتی خود اینجا کلیک کنید.