پرسشنامه‌ی نقش در گروه بلبین (BTRI)
در عصر حاضر بهینه‌سازی، بهبود عملکرد و افزایش میزان بهره‌وری تیمی بسیار حائز اهمیت است. اگر هر فرد به نقاط قوت و ضعف خود، آگاه باشد، می‌تواند در جایگاه مناسب خود قرار بگیرد و اهمیت جایگاهش را در تیم تثبیت کند. در یک تیم خوب، بین اعضا همکاری و تعامل مؤثری به چشم می‌خورد. افراد انعطاف‌پذیر، مسئولیت‌پذیر و همراه هستند. ارتباطات هدفمند است. همین موارد باعث می‌شوند که در مسیر رسیدن به شکوفایی تیمی، توسعه فردی نیز شکل بگیرد.
برای دستیابی به یک تیم خوب، نیاز است که سنجش دقیقی از افراد صورت گیرد تا بتوان به انتخاب درستی برای اجرای امور و تعیین وظایف رسید. تست بلبین که دقیقاً در این راستا شکل گرفته است، می‌تواند کمک شایانی در تخصیص وظایف به تیم‌ها بکند.
معرفی پرسشنامه‌ی بلبین
پرسشنامه‌ی خودآگاهی دکتر بلبین، اولین بار توسط ریموند مردیت بلبین در دانشگاه مدیریت هنلی انگلستان طراحی شده است. او در یک دوره‌ی ۹ ساله رفتار مدیران را از سراسر دنیا موردمطالعه قرار داد.
این آزمون در جهت رشد و بالا بردن عملکرد تیم با قرار دادن افراد در جایگاه‌های درست ایجاد شده است.
در آزمون بلبین ۹ عامل در نظر گرفته شده است. هرکدام از این عوامل بیانگر یکی از نقش‌های افراد در تیم هستند. افراد با استفاده از این تست می‌توانند نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند و از یکدیگر به شناخت نسبی برسند. همین امر خود موجب بهبود روابط کاری و درنتیجه‌ی بهبود عملکرد تیمی می‌شود. وقتی‌که افراد در جایگاه مناسب قرار می‌گیرند علاوه بر اینکه بازدهی تیمی بالاتر می‌رود، رشد و توسعه فردی هم افزایش می‌یابد. کما اینکه اگر هر کس در جامعه جایگاه خودش را بشناسد و همان کاری را انجام دهد که برای او خوب است، قطعاً درصد بالایی از مشکلات موجود در بازار کار حل می‌شوند. بنابراین مدیران می‌توانند با استفاده از این تست تیم‌های عالی‌ای گرد هم بیاورند. عملکرد تیم‌های موجود را افزایش دهند. همچنین مطمئن باشند که همه احساس می‌کنند نقش بسزایی در بهتر شدن عملکرد دارند.
پس از شناسایی نقش‌ها در تیم همیشه لازم نیست که همه‌ی آن‌ها به‌طور هم‌زمان مشغول به کار باشند. مهم است که ابتدا به اهداف تیم توجه شود و سپس مشخص شود که کدام وظایف باید انجام شوند. پس از انجام این کار، می‌توان در مورد چگونگی و زمان استفاده از هر یک از نقش‌ها در تیم صحبت کرد.
انواع نقش‌ها در پرسشنامه‌ی بلبین
۹ نقش موجود در تست بلبین شامل ارزیاب منابع، تسهیلگر، هماهنگ‌کننده، ایده‌پرداز، هشداردهنده، متخصص، شکل‌دهنده، مجری، تمامکننده است که در زیر به‌صورت جداگانه به شرح آن‌ها پرداخته‌ایم.
نقش‌هایی که اعضای تیم باید بر عهده بگیرند به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- نقش‌های مبتنی بر تفکر (تفکرمحور)
- نقش‌های مبتنی بر عمل (کنش‌محور)
- نقش‌های مبتنی بر مردم (مردم‌گرا)
الف) نقش‌های مبتنی بر تفکر (تفکرمحور)
نقش‌های مبتنی بر تفکر، منتقدان خوبی هستند. آن‌ها با توجه به جوانب مثبت و منفی و تخصص و مهارت‌های خود، می‌توانند ایده‌های جدیدی به تیم ارائه دهند. این افراد معمولاً از فکر کردن و خلق ایده‌ها بیشتر از تعامل با دیگران لذت می‌برند.
نقش‌های تفکرمحور عبارت‌اند از:
۱. هشداردهنده
هشداردهنده‌ها، بر اساس حقایق منطقی تصمیم می‌گیرند. ازآنجایی‌که در کار خود بسیار جدی هستند، مهارت‌های بالایی در تفکر انتقادی و برنامه‌ریزی استراتژیک دارند. اگر چالشی در کار وجود داشته باشد، تمام احتمالات را در نظر می‌گیرند. سپس راه‌حل مناسبی را ابداع می‌کنند. این افراد معمولاً تنها هستند و ترجیح می‌دهند در امور همکاران خود دخالت نکنند.
اوج کار هشداردهنده‌ها آنجایی است که تیم با چالشی بزرگی روبه‌رو است و توانایی زیادی برای حل مسائل مورد نیاز است. ازآنجایی‌که این افراد کاملاً بی‌طرفانه و اثربخش تصمیم می‌گیرند، اغلب در جایگاه‌های مدیریتی قرار می‌گیرند. در ادامه به صورت جزئی‌تر به بررسی نقاط قوت و ضعف این افراد می‌پردازیم.
نقاط قوت هشداردهنده‌ها:
- هوشیار، استراتژیک، باهوش، با دقت، قاضی
نقاط ضعف هشداردهنده‌ها:
- ممکن است گاهی بی‌انگیزه و یا بیش‌ازحد خشک و منتقد باشد.
- ممکن است در تصمیم‌گیری کند عمل کنند.
۲. متخصص
متخصص فردی است که در یک زمینه‌ی خاص، تخصص دارد. ازآنجایی‌که متخصص دانش عمیقی در یک موضوع مشخص دارد، معمولاً وقتی مشغول کاری است که منحصراً مربوط به تخصصش باشد، بیشترین عملکرد را دارد. همانند هشداردهنده‌ها، متخصصان نیز تمایل دارند که تنها باشند و تعامل زیادی با اعضای تیم نداشته باشند.
متخصصان دارایی‌های ارزشمندی هستند. زیرا دانش فنی‌ای ارائه می‌دهند که کمتر کسی می‌تواند آن را انجام دهد. اغلب، مدیریت ارشد بر اساس دانش این متخصصان پروژه‌هایی را اجرایی می‌کنند. متخصصان حضور در یک تیم را چالش‌برانگیز می‌دانند و از به اشتراک گذاشتن دانش خود با اعضایی که دوست دارند از ابتدا یاد بگیرند، لذت می‌برند. در ادامه به صورت جزئی‌تر به بررسی نقاط قوت و ضعف این افراد می‌پردازیم.
نقاط قوت متخصصان
- تک فکر، خود شروع‌کننده، فداکار، دارای دانش آگاهانه، عاشق یادگیری، راهنما، قاطع، پرانگیزه، عاقل
نقاط ضعف متخصصان
- ممکن است بیش‌ازحد تکنیکال عمل کنند و درگیر مسائل فنی شوند.
- ممکن است خود را تنها در یک جبهه کاری مشارکت بدهد.
- ممکن است شما را با اطلاعات بیش‌ازحد پر کنند.
۳. ایده‌پرداز
ایده‌پردازان، افرادی آزاداندیش و خلاق هستند. ایده‌های بدیع تولید می‌کنند. همچنین روش‌های نوینی را برای انجام کارها پیشنهاد می‌کنند. مانند دو نقش دیگر که تفکرمحور هستند، ایده‌پردازان نیز ترجیح می‌دهند به‌تنهایی کار کنند. بااین‌حال، اکثر تیم‌ها و شرکت‌ها این موضوع را می‌پذیرند؛ زیرا می‌دانند که تفکر خلاق، معمولاً منجر به راه‌حل‌های نوآورانه می‌شود. وجود این افراد برای یک تیم یا سازمان بسیار ارزشمند است. زیرا می‌توانند با استفاده از روش‌های نو، بهترین راه‌حل‌ها را ارائه کنند. در ادامه به صورت جزئی‌تر به بررسی نقاط قوت و ضعف این افراد می‌پردازیم.
نقاط قوت ایده‌پردازان
- خلاق، تخیلی، آزاداندیش، ایده آفرین، حلال مشکلات
نقاط ضعف ایده‌پردازان
- ممکن است مواردی را که تصادفی پیش می‌آید، نادیده بگیرد و برای برقراری ارتباطات مؤثر، درگیری‌های ذهنی زیادی داشته باشد.
- ممکن است گاهی غافل و فراموش‌کار شوند.
ب) نقش‌های مبتنی بر عمل (کنش‌محور)
افراد در نقش‌های مبتنی بر عمل، برای انجام کارها تلاش می‌کنند. می‌توان روی آن‌ها برای تکمیل یک کار حساب کرد. چالش‌ها را فرصت‌هایی هیجان‌انگیز می‌دانند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، ایده‌ها را عملی می‌کنند.
نقش‌های کنش‌محور عبارت‌اند از:
۴. شکل‌دهنده
شکل‌دهنده‌ها برون‌گراهایی هستند که تمایل دارند خود و دیگران را برای رسیدن به نتیجه تحت‌فشار قرار دهند. آن‌ها افرادی پویا و باانگیزه هستند که می‌توانند انگیزه و اشتیاق را در اعضای تیم برانگیزند. علیرغم هر چالشی که ممکن است برایشان پیش بیاید، همچنان مثبت می‌مانند. به نظر می‌رسد که شرایط دشوار برایشان رشد زیادی به همراه دارد. آن‌ها از هنجارهای چالش‌برانگیز برای ایجاد اهداف و اجرا کردن استراتژی‌های منحصربه‌فرد لذت می‌برند. معمولاً داشتن یک شکل‌دهنده یا shaper برای کمک به پیشرفت تیم در انجام مأموریت‌ها حیاتی است.
ازآنجاکه این افراد ذاتاً رهبر هستند و تمایل به کسب نتایج دارند؛ در بحران‌ها قاطعانه عمل می‌کنند. پیشرفت تضمینی با خود به همراه دارند. و به‌سرعت در سازمان‌ها پیشرفت می‌کنند. این افراد اقدامات لازم برای حفظ و افزایش انگیزه اعضای تیم را انجام می‌دهند تا مطمئن شوند تیم در راستای اهداف خود پیش می‌رود و متوقف نمی‌شود. در ادامه به صورت جزئی‌تر به بررسی نقاط قوت و ضعف این افراد می‌پردازیم.
نقاط قوت شکل‌دهنده‌ها
- چالش‌برانگیز، پویا، شجاع، سخت‌کوش، پرانگیزه، مدیر، تغییرپذیر
نقاط ضعف شکل‌دهنده‌ها
- ممکن است احساسات افراد را به‌خوبی درک نکند.
- ممکن است انگیزه‌ی بیش‌ازحد را به گروه تزریق کند.
- ممکن است در هنگام تلاش برای انجام کارها پرخاشگر و بدخلق شوند.
۵. مجری
مجری‌ها سازمان‌دهندگانی هستند که دوست دارند به محیط ساختار بدهند و نظم را حفظ کنند. آن‌ها دوست دارند از ایده‌های انتزاعی برنامه‌های قابل‌اجرا بسازند. مجریان افرادی بسیار منضبط و خودکنترل هستند. و می‌توانند برای رسیدن به نیازهای یک تیم یا یک سازمان، منافع شخصی خود را نادیده بگیرند. اگرچه این افراد معمولاً روش‌های ثابتی را برای انجام کارها پیش می‌گیرند، اما اگر بتوان آن‌ها را متقاعد کرد که روش‌های دیگری نیز وجود دارد که نتایج مثبتی به همراه می‌آورد، متقاعد شده و تغییر می‌کنند.
مجریان معمولاً ستون فقرات سازمان‌ها هستند زیرا آن‌ها استراتژی‌ها اجرا می‌کنند. این افراد می‌توانند تضمین کنند که اهداف به موفقیت‌های ملموس تبدیل می‌شوند. در ادامه به صورت جزئی‌تر به بررسی نقاط قوت و ضعف این افراد می‌پردازیم.
نقاط قوت مجری‌ها
- عملی، قابل‌اعتماد، کارآمد، نظم ده، سخت‌کوش
نقاط ضعف مجری‌ها
- ممکن است در کنار گذاشتن برنامه‌های خود به نفع تغییرات مثبت کند باشند.
- ممکن است در خودکار بودن ضعف داشته باشند.
۶. تمامکننده
تمام‌کننده‌ها افراد درون‌گرایی هستند که تضمین کیفیت در طول مراحل کلیدی یک پروژه بر عهده‌ی آن‌ها است. آن‌ها اغلب کمال‌گرا هستند و به جزئیات توجه زیادی دارند. همین ویژگی آن‌ها را قادر می‌سازد تا وظایف یا محصولات تمام‌شده را به‌دقت بررسی کنند. ازآنجایی‌که این افراد برای بهترین، تلاش می‌کنند، از اطرافیان خود نیز همین انتظار را دارند. سازمان‌ها به این افراد نیاز دارند تا مطمئن شوند که تیم، کاری باکیفیت بالا تولید می‌کند. این افراد برای صیقل دادن و بررسی کارهای انجام‌شده در پایان کار مناسب هستند. همچنین کیفیت کار را تا حد زیادی ارتقا می‌دهند. در ادامه به صورت جزئی‌تر به بررسی نقاط قوت و ضعف این افراد می‌پردازیم.
نقاط قوت تمام‌کننده‌ها
- پرزحمت، وظیفه‌شناس، مضطرب. خطاها را جستجو می‌کند جلا می‌دهند و کامل می‌کنند.
نقاط ضعف تمام‌کننده‌ها
- ممکن است گاهی بیش‌ازحد نگران مسائل باشند.
- ممکن است کمال‌گرایی آن‌ها باعث شود که در کارها، افراط‌وتفریط کنند.
ج) نقش‌های مبتنی بر مردم (مردم‌گرا)
نقش‌های مبتنی بر مردم، از مهارت‌های شبکه‌سازی و ایجاد رابطه‌های اجتماعی برای تکمیل وظایف استفاده می‌کنند. آن‌ها ممکن است شنوندگان فعال خوبی باشند و از دیگر اعضای تیم برای ایجاد انسجام در گروه حمایت کنند.
نقش‌های تیمی مردم‌گرا عبارت‌اند از:
۷. ارزیاب منابع
ارزیابان منابع برون‌گراهایی هستند که استعداد شبکه‌سازی دارند. آن‌ها افرادی مثبت و مشتاق هستند. دوست دارند فرصت‌های جدید را کشف کنند و تحولات جدید را بررسی کنند. اگرچه ممکن است لزوماً خودشان ایده‌های جدیدی نداشته باشند. اما در گرفتن ایده‌های جدید از دیگران مهارت دارند.
به دلیل شخصیت برون‌گرایی که دارند، در برقراری تماس‌های تجاری جدید و انجام مذاکرات خوب هستند. آن‌ها همچنین در یافتن ایده‌ها و فرصت‌های جدید و بازگرداندن آن‌ها به تیم استعداد دارند. همچنین از کنجکاوی خود به‌منظور یافتن ایده‌های سازنده برای پیشرفت تیم استفاده می‌کنند. در ادامه به صورت جزئی‌تر به بررسی نقاط قوت و ضعف این افراد می‌پردازیم.
نقاط قوت ارزیابان
- برونگرا، مشتاق، از دست ندادن فرصت‌ها، گسترش دادن مخاطبین، دارای روحیه‌ی کارآفرینی، به چالش کشیدن خود و روش‌های موجود، باهوش و خلاق، رؤیاپرداز، نوآور، غیرتعصبی، آرمان‌گرا، کنجکاو، آرام
نقاط ضعف ارزیابان
- ممکن است بیش‌ازحد خوش‌بین باشند و پس از مدتی، شور و اشتیاق آنان فروکش کند.
- ممکن است ایده و یا سرنخی را که برایش ذوق داشتند، رها کنند.
۸. تسهیلگر
تسهیل‌گران معمولاً برون‌گراهایی با روحیات ملایم و دوستانه هستند. آن‌ها شنوندگان خوبی هستند و در ترغیب کردن اعضای تیم عملکرد خوبی دارند. تسهیل‌گران به اعضای تیم کمک می‌کنند تا با استفاده از تطبیق‌پذیری و استعدادشان، کار موردنیاز خود را شناسایی کرده و مشکلی از تیم حل کنند.
تسهیل‌گران درصورتی‌که متوجه شوند سایر اعضای تیم نمی‌توانند از پس حجم کاری خود برآیند، احتمالاً وارد عمل شده و کمک خواهند کرد. این افراد بسیار سازگار و همه‌کاره هستند و همین موضوع آن‌ها را قادر می‌سازد تا به‌طور مؤثر با افراد مختلف تعامل داشته باشند و با تغییرات ناگهانی کنار بیایند.
وجود تسهیلگر در یک تیم ضروری است؛ زیرا هماهنگی‌های لازم را در تیم ایجاد می‌کند. تسهیل‌گران در حل مسائل بین فردی تیم مهارت دارند. به همین دلیل، تسهیل‌گران تیم معمولاً در بین همکاران محبوب هستند و اغلب به موقعیت‌های ارشد می‌رسند. در ادامه به صورت جزئی‌تر به بررسی نقاط قوت و ضعف این افراد می‌پردازیم.
نقاط قوت تسهیل‌گران
- آرام، اجتماعی، مهربان، ادراکی و دیپلماتیک، شنونده خوب، موردپذیرش افراد، شناسایی نکات مثبت و استفاده از آن‌ها برای تسهیل امور
نقاط ضعف تسهیل‌گران
- ممکن است در انجام کارهایی که مسئولیت صفر تا صدی آن با ایشان نیست و یا موقعیت‌های بحرانی پیش‌آمده، مردد باشند.
- ممکن است از رویارویی با مشکلات و یا شخص بالاتر، اجتناب کنند.
- ممکن است در انجام تصمیمی که تابه‌حال گرفته نشده است، با تأخیر عمل کنند.
۹. هماهنگ‌کننده
هماهنگ‌کننده‌ها افراد بالغی هستند که مهارت‌های ارتباطی بالایی دارند. آن‌ها معمولاً در پست‌های مدیریتی هستند. اما سبک‌های مدیریتی آن‌ها با شکل‌دهنده‌ها بسیار متفاوت است. وجود این افراد برای تمرکز بر اهداف تیم، جذب اعضای تیم و تفویض کار مناسب ضروری است. زمانی که شکل‌دهنده‌ها از طریق دستورالعمل‌های موجود مدیریت می‌کنند، هماهنگ‌کننده‌ها رویکرد دموکراتیک‌تری را (که تعاملات با دیگران را دربردارد)، در اولویت قرار می‌دهند.
هماهنگ‌کنندگان به‌جای تمرکز بر دستیابی به اهداف سازمان، روی کمک به اعضای تیم در دستیابی به اهداف فردی تمرکز می‌کنند. آن‌ها معمولاً در شناسایی استعدادها در یک تیم و استفاده از آن برای دستیابی به اهداف گروه بسیار خوب عمل می‌کنند. هماهنگ‌کننده‌ها معمولاً افرادی آرام و قابل‌اعتماد هستند و در واگذاری کارها حرفه‌ای عمل می‌کنند.
وجود هماهنگ‌کننده‌ها در تیم ضروری است نا اطمینان حاصل شود تیم از نقاط قوت هر عضو به‌درستی استفاده می‌کند. ازآنجایی‌که هماهنگ‌کننده‌ها تمایل دارند دیدگاه‌های گسترده‌ای داشته باشند، می‌توانند تیم‌هایی با شخصیت‌ها و مهارت‌های متنوع داشته باشند. در ادامه به صورت جزئی‌تر به بررسی نقاط قوت و ضعف این افراد می‌پردازیم.
نقاط قوت هماهنگ‌کننده‌ها
- بالغ، با اعتمادبه‌نفس، مشوق، محترم، شناخت افراد مستعد، شفاف‌سازی اهداف
نقاط ضعف هماهنگ‌کننده‌ها
- ممکن است در کار افراط‌وتفریط کنند و کار خود را به روی دوش دیگران بیندازند.
- ممکن است به نظر برسند که در انجام امور زیادی دخالت و دست‌کاری می‌کنند.
