اگر ما ویژگی‌های شخصیتی خودمان را بشناسیم، می‌توانیم بهتر برای خود برنامه‌ریزی کنیم، به آرامش برسیم، مشکلات زندگیمان را کشف کنیم و واکنش‌های خود را در موقعیت‌ها پیش‌بینی کنیم. همچنین شناخت ویژگی‌های دیگران به ما در انتخاب درست شریک زندگی، استخدام فرد شایسته برای یک موقعیت شغلی، انتخاب فرد مناسب برای رشته‌های تحصیلی و انتخاب روش درمانی مناسب به درمانگر کمک خواهد کرد.

در کنار این موضوع شناخت بهتر افراد در سیستم‌های تجاری منجر به فروش بیشتر می‌شود. خیلی از بیزینس‌ها در تلاشند تا ویژگی‌های غالب مشتریان خود را پیدا کنند و کالاهای خود را متناسب با آن‌ها طراحی کنند. بنابراین سنجش شخصیت همیشه حوزه‌ای پرطرفدار محسوب شده و می‌شود.

ویژگی‌های شخصیتی

ویژگی‌های شخصیتی آن شیوه‌ای است که براساس آن ما احساس، فکر و عمل می‌کنیم و تعیین‌کننده حالات خلقی ما، نگرش و نظرات ما است که بیشتر از هر جایی در تعاملات ما با دیگران منعکس می‌شود. این ویژگی‌ها هم به طور ژنتیکی و هم به صورت اکتسابی در ما شکل می‌گیرند. تغییر دادن این ویژگی‌ها اغلب زمانبر هستند.

علیرغم اینکه افراد به جهت ویژگی‌های شخصیتی منحصر به فرد هستند. اما طبقه‌بندی این ویژگی‌ها هم به لحاظ شناخت بهتر و هم به جهت فهم بهتر لازم است. تعداد عواملی که در آزمون‌ها بررسی می‌شود در نظریات مختلف متفاوت هستند. گیلفورد ۱۰ عامل، کتل ۱۶ عامل، آیزنک ۲ یا ۳ عامل را بررسی می‌کنند. اما ۵ عامل بزرگ در بسیاری از آزمون‌های شخصیتی به عنوان عوامل مهم و کافی مورد پذیرش قرار گرفته است. این عوامل هم برای سنجش جمعیت نرمال و هم بالینی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هر کدام از این پنج عامل در تعامل با هم نیز اطلاعات مفیدی به ما ارائه می‌کند. برای مثال نمره بالا در روان‌آزردگی و نمره پایین در برون‌گرایی احتمال افسردگی را بالا می‌برد. ماتریس تعامل عوامل اصلی را می‌توان در بخش همبسته‌های شخصیتی گزارش به تفصیل مطالعه کرد. این بخش براساس نمره بالا و پایین در دو عامل یک ماتریس 4 خانه‌ای می‌سازد که هر خانه ویژگی‌ای متفاوتی از فرد اراده می‌کند.

مشکل ابزارهای سنجش شخصیت

در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای سنجش شخصیت صورت گرفته است که بیشتر آنها به صورت خودسنجی یا خوداظهاری بوده است. در واقع فرد خودش به ویژگی‌های مطرح شده در پرسشنامه نمره می‌دهد. این موضوع یکی از چالش‌های سنجش شخصیت است. بسیاری از افراد ممکن است خود را بهتر از چیزی که هستند نمایش دهند تا به منافعی دست یابند، خود را بدتر از چیزی که هستند نشان دهند تا توجه دیگران را به خود جلب کنند و یا شناخت کافی درباره ویژگی‌های خود نداشته باشند و به غلط به ویژگی‌های مطرح شده امتیاز دهند. در نتیجه ابزارهای جدید سنجش شخصیت به طور خاص این موارد را مد نظر قرار دادند و به طرق مختلف سعی در کشف میزان صداقت افراد دارند.

در این میان هرقدر ابزاری در سنجش اعتبار آزمون موفق‌تر باشد، آزمون شخصیت کامل‌تری است. نئو از جمله این آزمون‌ها است که می‌تواند با دقت نسبتاً بالایی صحت پاسخ‌ها را بررسی ‌کند تا شرکت‌کننده به صورت تصادفی یا با اغراق به سوالات پاسخ نداده باشد.

آزمون شخصیت نئو (PI-R)

شرکت‌کنندگان این آزمون بزرگسالان عادی هستند (یعنی گروه بالینی یا کسانی که تشخیص اختلالی دریافت کرده‌اند این آزمون را اجرا نمی‌کنند). توجه داشته باشید که نتایج این آزمون نمی‌تواند مبنای هیچگونه تصمیمی درباره فرد باشد و برای تصمیم‌گیری بایستی از اطلاعات دیگر (اطلاعات پزشکی، سابقه خانوادگی، شرایط محیطی، مصاحبه و مشاهده) در تکمیل اطلاعات آزمون سود جست.

همچنین باید توجه داشت که پایین بودن یا بالا بودن یک زیرمقیاس هر دو به یک میزان ارزش تشخیصی دارند و لزوماً نابه‌هنجار نیستند. اطلاعات این آزمون باید به صورت محرمانه در دسترس متخصص باقی بماند.

پرسشنامه نئو نسخه‌های زیادی دارد که نسخه 240 گویه‌ای آن (NEO-PI-R) کامل‌ترین آن‌هاست و علاوه بر 5 عامل بزرگ، 30 زیرمقیاس را نیز به تفکیک بررسی می‌کند. این تعداد از زیرمقیاس‌ها به متخصص امکان مقایسه جامع‌تری را ارائه می‌کند. نسخه‌‌ی کوتاه‌شده‌ی آن به نام NEO- FFI شصت سوال دارد که تنها 5 عامل اصلی را بررسی می‌کند.

آزمون نئو شامل 5 مقیاس اصلی است که هر مقیاس اصلی خود دارای 6 زیر مقیاس است که روی هم 30 زیرمقیاس مورد بررسی قرار می‌گیرد.

خرید بسته

ابعاد سازنده‌ی آزمون شخصیت نئو (PI-R)

۱) روان‌آزردگی (N)

این عامل اشاره به نحوه پاسخ‌دهی فرد به موقعیت‌های مختلف دارد. روان‌آزردگی به معنی تجربه احساسات منفی، ناتوانی در کنترل تکانه، گوش به زنگی بالا نسبت به خطر و تحریک‌پذیری بالا است. هرقدر نمره روان‌آزردگی بالاتر باشد فرد به احتمال بیشتری سازگاری کمی با محیط دارد.

مقیاس روان‌آزردگی دارای زیرمقیاس‌های زیر است:

N1: اضطراب

نمره بالا به معنی ترس و نگرانی زیاد، عصبی بودن و تنیدگی در زندگی است. نمره پایین به معنی آرامش، آسودگی و آسوده خاطری است.

N2: خشم و کینه

نمره پایین به معنی آرام و خونسرد بودن است. نمره بالا به معنی تحریک‌پذیری، تمایل به پرخاشگری و خشم است.

N3: افسردگی

نمره پایین به معنی احساس بی‌ارزشی نکردن و امیدواری نسبت به آینده می‌باشد. نمره بالا به معنی داشتن غم، تجربه احساسات منفی همچون غم، ناامیدی و احساس تنهایی و گناه است.

N4: هوشیاری نسبت به خود

به معنی احساس خجالت و نگرانی درباره خود است. وقتی هشیاری بالا باشد احتمالاً فرد از حضور در موقعیت‌های اجتماعی احساس اضطراب می‌کند.

N5: تکانشگری

به معنی واکنش سریع و بدون تامل است. نمره بالا می‌تواند نشانگر بازداری پایین باشد.

N6: آسیب‌پذیری

نمره بالا به معنی مقاومت کم در برابر استرس، کنترل محدود و وابستگی به دیگران است.

۲) برون‌گرایی (E)

برون‌گرایی در مقابل درون‌گرایی است. اشاره به علاقه فرد به فعالیت‌های اجتماعی در مقابل فعالیت‌های فردی دارد. افراد برون‌گرا معمولاً فعال، پرحرف و اجتماعی هستند و راحتتر خود را بروز می‌دهند.

مقیاس برون‌گرایی دارای زیرمقیاس‌های زیر است:

E1: گرمی و محبت

نمره بالا به معنی گرمی و گشودگی نسبت به دیگران است. نمره پایین به معنی رفتار خشک و محافظه ‌کارانه است.

E2: جمع‌گرایی

این ویژگی در افراد به آنها اجازه می‌دهد که از بودن در کنار دیگران لذت ببرند. نبود این ویژگی به معنی اجتناب از حضور در فعالیت‌های اجتماعی است.

E3: ابراز وجود

نمره بالا در ابراز وجود به فرد کمک می‌کند تا بتواند به خوبی موقعیت‌ها را مدیریت کند. زیرا فرد مسلط بر امور و پیشگام در اجرا است.

E4: فعال بودن

نمره بالا به معنی سریع و پرتحرک بودن و نمره پایین به معنی کند بودن و راحت بودن در انجام فعالیت‌ها است.

E5: هیجان‌خواهی

فردی که هیجان بالایی را در زندگی نیاز دارد، اهل ماجراجویی و تجربه فعالیت‌های جدید است. نمره پایین به معنی علاقه داشتن به ثبات و یکنواختی است.

E6: عواطف مثبت

نمره بالا در عواطف مثبت نشان دهنده شاداب و خوشبین بودن فرد است. و نمره پایین به معنی آرام بودن و بروز ندادن خوشحالی است.

۳) گشودگی به تجربه (O)

این عامل نشان‌دهنده انعطاف فرد در موقعیت‌های مختلف است. نمره پایین در گشودگی به ثبات در ارزش‌ها و باورها اشاره دارد و گشودگی زیاد به تجربه، نشان‌دهنده پذیرش بالای عقاید متضاد، آزادی در بیان عقاید جدید و به طور کلی انعطاف بالا در فرد است.

مقیاس گشودگی به تجربه دارای زیرمقیاس‌های زیر است:

O1: خیال‌پردازی

نمره بالا در خیال‌پردازی به معنی توانایی بالا در تصور کردن است. این فرد احتمالاً از مکانیزم تخیل و رویاپردازی برای برون رفت از مشکلات بیشتر استفاده می‌کند. نمره پایین به معنی داشتن افکار واقع‌گرایانه و تحت کنترل فرد است.

O2: زیبایی‌شناسی

نمره پایین به معنی علاقه محدود به حوزه‌های هنری و نمره بالا به معنی درک بالای مفاهیم هنری، انتزاعی و لذت بردن از زیبایی و هنر است.

O3: احساسات

نمره بالا در احساسات به معنی تجربه‌ی زیاد و با شدت هیجانات مثبت و منفی است درحالیکه نمره پایین به معنی نوسانات کم در تجربه احساسات و یکنواختی در این حالات است.

O4: کنش‌ها

فردی که کنش بالایی دارد علاقه زیادی به تغییرات و تجربه مسئولیت‌های جدید دارد اما فردی که کنش پایینی دارد روال مشخص و نشبتاً ثابتی برای زندگی خود دارد.

O5: دیدگاه‌ها

نمره بالا در دیدگاه به معنی کنجکاوی زیاد به پرسیدن، کشف کردن و حل معماها و چالش‌های ذهنی است و نمره پایین به معنی عدم علاقه به چالش‌ها و محرک‌های ذهنی پیچیده است.

O6: ارزش‌ها

فردی که نمره بالایی در ارزش‌ها کسب می‌کند انعطاف بالایی در پذیرش نظرات، عقاید و ارزش‌های دیگران دارد و با افکار متفاوت به خوبی کنار می‌آیند اما نمره پایین به معنی داشتن چارچوب مشخص است و فرد محافظه‌کار و در تغییر ارزش‌ها مقاوم است.

برای مطالعه بیشتر: طرح‌واره یانگ: درک عمیق‌تر از شخصیت و رفتار انسان

۴) توافق (A)

توافق به نحوه ارتباطات با دیگران اشاره دارد. توافق بالا به معنی مشارکت، همدلی و خوشبینی به دیگران است که در صورت افراط می‌تواند منجر به وابستگی شود و توافق پایین به معنی عدم اعتماد به دیگران، خودشیفتگی یا رفتارهای ضداجتماعی و در نهایت بدبینی به افراد دیگر است.

مقیاس توافق دارای زیرمقیاس‌های زیر است:

A1: اعتماد

کسی که اعتماد پایینی دارد به احتمال بیشتری به دیگران بدبین و درباره آن‌ها محتاط است که ممکن است روی ارتباطات اثرگذار باشد و در مقابل فردی که اعتماد بالایی دارد، دیگران را درستکار و قابل اعتماد می‌پندارد.

A2: رک‌گویی

نمره بالا در رک‌گویی به معنی سادگی در بیان و مستقیم بودن است که ممکن است در برخی موقعیت‌ها رفتاری ناپخته به نظر برسد و نمره کم به معنی پیچیده بودن در بیان، کنایه‌آمیز بودن جملات و گاهی تملق در گفتار است.

A3: نوع‌دوستی

نوع‌دوستی به معنی کمک و همکاری با دیگران است درحالی که فرد به طور مستقیم منفعتی از رفتار خود نمی‌برد. نمره پایین در نوع‌دوستی به معنی خودمحور بودن است و فرد علاقه‌ای به درگیر شدن در مشکلات دیگران ندارد.

A4: همراهی

نمره پایین در همراهی به معنی رقابتی بودن و بروز خشم در فرد است و نمره بالا به معنی مشارکت همراه با بخشش و فراموش‌ کردن خطاهاست.

A5: تواضع

بدون تواضع افراد توجه طلب و مغرور هستند و احتمالاً به تمام ویژگی‌های خود افتخار می‌کنند در حالی که نمره بالا در تواضع به معنی فروتنی و پذیرش نقاط قوت و ضعف همراه با هم هستند.

A6: نرم‌خویی

نمره پایین به معنی سرسختی در کنار آمدن با دیگران و نمره بالا به معنی توجه کردن به خواست دیگران و کوتاه آمدن بر سر منافع خود است.

۵) باوجدان بودن (C)

این عامل کارآمدی فرد را به خوبی نشان می‌دهد. فردی که به توانمندی‌های خود باور دارد، با دقت و تعهد به انجام کارها می‌پردازد و اهداف مشخصی داردیف به احتمال بیشتری ویژگی باوجدان بودن را دارد. هر قدر این عامل بیشتر باشد فرد به خود و توانایی‌های خود در رسیدن به اهدافش شک دارد که منجر به عدم تلاش در او می‌شود.

مقیاس باوجدان بودن دارای زیرمقیاس‌های زیر است:

C1: شایستگی

نمره پایین به معنی عدم باور به توانایی‌های خود است و نمره بالا به معنی داشتن اعتماد‌به‌نفس مناسب درباره خود، توانایی‌ها و دانش درباره نقاط قوت و ضعف خود است.

C2: نظم

همانطور که مشخص است نمره پایین در نظم به معنی نبود برنامه و دقت در زندگی است و نمره بالا نشان از حساسیت بالا نسبت به برنامه، نظم و آراستگی است. نمرات خیلی بالا همچنین می‌تواند رگه‌هایی از وسواس را نمایان سازد.

C3: وظیفه‌شناسی

وظیفه‌شناسی به معنی احساس مسئولیت در قبال دیگران است. نمرات پایین نشان از بی‌اهمیت بودن به امور اخلاقی و نمرات بالا به معنی تعهد اخلاقی بالا به انجام اصولی کارها است.

C4: تلاش برای موفقیت

فردی که برای موفقیت تلاش کمی دارد، توقع و انتظارات خود را پایین می‌آورد. همچنین انرژی زیادی صرف برنامه و اهدافش نمی‌کند. اما در مقابل فردی که نمره بالایی در تلاش برای موفقیت کسب کرده است که احتمال بیشتری سطح توقعات خود را بالا و به تناسب آن سطح تلاش خود را نیز بالا می‌برد.

C5: خویشتن‌داری (نظم درونی)

نمره پایین به معنی تعلل در کارها و زود تسلیم شدن است و نمره بالا به معنی مصمم بودن در انجام کارها است. فردی که خویشتن‌دار است می‌تواند برای انجام فعالیت‌ها به خود انگیزه دهد.

C6: محتاط در تصمیم‌گیری

نمره پایین به معنی تصمیم‌گیری زود و تکانشی است. در واقع فرد بدون تامل و فکر تصمیم‌گیری می‌کند. این امر در برخی موارد مثل موارد اضطراری خوب و در برخی موارد ممکن است با پشیمانی همراه شود. در مقابل فردی که نمره بالایی در این زیرمقیاس کسب می‌کند به احتمال بیشتری در گرفتن تصمیم مردد است. و تمام جوانب را با احتیاط زیاد بررسی می‌کند. این ویژگی می‌تواند از میزان پشیمانی بکاهد اما گاهی سرعت تصمیم‌گیری را کاهش می‌دهد.

آزمون شخصیت نئو