مهارت حل مسئله و روش‌های کسب و پرورش آن
زندگی همه‌ی ما انسان‌ها دارای فراز و نشیب‌ها و مشکلات زیادی است که با حل آن‌ها تجربه‌های مفیدی در زندگی به دست می‌آوریم. این قانون طبیعت است که زندگی دارای مسائل و چالش‌های مختلفی باشد و انسان‌ها به سبب حل‌وفصل آن‌ها روش‌های بهتر زندگی کردن را بیاموزند. مهارت حل مسئله نیز بهترین مهارت برای حل تعارضات و مشکلات زندگی در هر بعدی است که افراد باید بتوانند آن را بشناسد، به آموزش آن بپردازند و در طول زندگی خود از آن استفاده کنند. در این مطلب می‌خواهیم شما را با مهارت حل مسئله و روش‌های کسب و پرورش آن آشنا سازیم.
مهارت حل مسئله
مهارت حل مسئله (Problem-solving skill) مهارتی است که فرد دارنده‌ی آن توانایی این را دارد که هنگام برخورد با انواع مشکلات و چالش‌های کوچک و بزرگ زندگی، با رویکردی فعالانه به جستجو پیرامون منشأ اصلی مشکل، تحقیق و تفحص در مورد آن و یافتن راه‌حل‌های مختلف و خلاقانه بپردازد و سپس بتواند بهترین راه‌حل را انتخاب و آن را عملی سازد.
درواقع فرقی ندارد که مشکل و معضل کوچک یا بزرگ باشد و یا در چه زمینه‌ای اتفاق بیفتد، داشتن مهارت حل مسئله به ماهیت مشکل و نوع آن مربوط نمی‌شود و یک مهارت کلی است که در هر زمینه‌ای می‌تواند برای فرد دارنده مفید واقع شود.
برای این مهارت نمی‌توان کمیت و کیفیت خاصی تعیین کرد چراکه با توجه به نوع رفتار و شخصیت فرد می‌تواند متغیر باشد. همیشه می‌بینم افراد در مقابل مشکلات زندگی رفتارهای متفاوتی از خود بروز می‌دهند و نوع نگاه آن‌ها می‌تواند نوع حل مسئله را نیز تغییر دهد ازاین‌رو راهکار خاصی وجود ندارد که به همه توصیه شود طبق آن عمل کنند تا مسائل خود را حل کنند؛ بنابراین باید بگوییم هر شخصی با توجه به شخصیت و ویژگی‌های فردی‌اش این مهارت را شناسایی کرده و شروع به کسب آن کند و هنگام بروز مشکلات در زندگی شخصی و کاری خود از آن بهره ببرد.
استراتژی و روش‌های یادگیری مهارت حل مسئله
زمانی که شما بخواهید از مهارت های مختلف برای بهتر زندگی کردن استفاده کنید باید شروع به یادگیری آن‌ها کرده و با چندین بار استفاده از آن تجربه‌ی کافی را به دست آورید. مهارت حل مسئله نیز این چنین است و شما برای داشتن بهترین واکنش در مقابل مشکلات نیازمند یادگیری و استفاده‌ی درست از این مهارت را دارید، ازاین‌رو بهتر است با مراحل و استراتژی مهارت حل مسائل آشنا شده و شروع به یادگیری آن کنید.
ریشه‌یابی
اولین اقدامی که شما باید برای حل هر مشکلی در زندگی پیش بگیرید، ریشه‌یابی، تحقیق و تفحص در مورد عوامل به وجود آورنده‌ی مشکل موردنظر است. اگر اولین مرحله درست انجام نگیرد مراحل بعدی نیز درست نخواهد بود و شما را به سمت بهترین راه‌حل‌ها سوق نخواهد داد. بهترین روش برای یادگیری مهارت حل مسئله، مستند کردن همه‌چیز در مورد مشکلات است. کاغذ و قلم را برداشته و شروع به نوشتن علت و عواملی که موجب بروز مشکل و مسئله در زندگی شما شده‌اند کنید تا ریشه‌ی اصلی مشکل را شناسایی شود.
تحقیق و تفحص در مورد روش‌های حل مسئله
بعد از اینکه توانستید تشخیص دهید مشکل شما از چه منبعی ریشه می‌گیرد و علت‌یابی آن را به‌طور کامل انجام دهید، زمان آن می‌رسد که شروع به تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات لازم برای ارائه‌ی راهکارهای مختلف کنید. حتی اولین و ساده‌ترین راهکارها را نیز بنویسید و روی آن فکر کنید. مهارت حل مسئله این نیست که همیشه به دنبال راهکارهای پیچیده و عجیب باشید، شاید همان راه‌حل ساده نیز شما را از مشکل موردنظر رها سازد.
شروع به تفکر کنید، در مورد مشکل موردنظر خود و راهکارهایی که افراد دیگر از آن استفاده کرده‌اند بهترین روش‌ها را جستجو کرده و بنویسید، حتی می‌توانید از افراد موفق در اطرافیان خود نیز کمک بگیرید. در مراحل رشد و پرورش مهارت‌ها کمک گرفتن از افرادی که این مهارت را به سطح بالایی رسانده‌اند، می‌تواند کمک زیادی به شما بکند. راه‌حل‌هایی که یافته‌اید را لیست کنید اگر تحقیقات و اطلاعات خوبی در مراحل قبل به دست آورده باشید می‌توانید با طرح سؤالات چالشی، ایده‌های خلاقانه‌ای برای حل مسئله‌ی موردنظر ارائه دهید.
انتخاب بهترین راه‌حل
در این مرحله شما نیاز دارید تا با اطلاعات و بینش منطقی خود ایده‌ها و راه‌حل‌های خود را بررسی کرده و از میان آن‌ها بهترین راه‌حل را برای حل مشکل خود انتخاب کنید. بهترین راه‌حل ازنظر هر شخص می‌تواند متفاوت باشد بنابراین شما باید بر اساس نوع مشکل و ویژگی‌های فردی خود تشخیص دهید که کدام راه‌حل برای شما بهتر است و آن را انتخاب کنید تا بتوانید نتایج درستی به دست آورید.
در مقابل هر راه‌حلی که ارائه داده‌اید نقاط ضعف و قوت آن را بنویسید و از میانشان بهترین راه‌حلی که ازنظر زمان، هزینه و انرژی مناسب شماست انتخاب کنید.
اجرای راه‌حل و ایده‌ها
حال باید راه‌حل انتخابی خود را به مرحله‌ی اجرا درآورید تا متوجه شوید این راه‌حل مناسب مشکل شماست یا خیر. البته انتظار نداشته باشید زودتر به جواب برسید و یا حتماً اولین راه‌حل شما مشکلات را حل کند، ممکن است کمی زمان‌بر باشد یا اینکه راه‌حل نتواند پاسخ خوبی در برابر مسئله‌ی پیش‌آمده باشد.
اگر در مرحله‌ی اجرا، راه‌حل شما به نتیجه نرسید می‌توانید از بهترین راه‌حل بعدی که در لیست خود دارید استفاده کنید و مطمئن باشید اگر تمام مراحل بالا را با دقت و اطلاعات کافی انجام دهید می‌توانید مسائل و مشکلات خود را با این مهارت بسیار مهم حل کنید.
سخن آخر
دقت داشته باشید پروسه‌ی یادگیری و آموزش مهارت حل مسئله کمی زمان‌بر است و نباید عجولانه رفتار کنید چراکه ممکن است در چند بار اول نتوانید به نتیجه‌ی مطلوب برسید اما تمام این تجارب به‌دست‌آمده می‌تواند برای شما در حل مسائل بعدی مفید باشد؛ مانند آموزش هر چیزی در زندگی در آموزش مهارت حل مسئله نیز به خودتان زمان دهید تا بتوانید در آن خبره شوید.
بهتر است بدانید مراحل حل مسئله امروزه برای افرادی که به دنبال شغل و زندگی موفقی هستند یکی از مهارت‌های الزامی است چراکه افراد موفق توانسته‌اند با استفاده از این مهارت، تهدیدها و مشکلات را به فرصت‌های بزرگی برای موفقیت خود رقم بزنند. اگر می‌خواهید در زندگی خود به سمت اهدافتان حرکت کنید و از شکست‌های خود ناامید نشده و زود به پا خیزید باید این مهارت را کسب کرده و از آن بهره ببرید.
