روش‌های بالابردن خلاقیت/ خلاقیت چیست و چه اهمیتی در زندگی ما دارد؟!
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بشر که موجب شده تا به امروز در هر حیطه و فعالیتی از صنعت و هنر گرفته تا انواع اختراعات و ابداعات پیشرفت کند و به زبان ساده‌تر ویژگی که دنیای بشر را به پیشرفت رسانده است، خلاقیت و نوآوری است. انسان با بالا بردن خلاقیت می‌تواند خود را توانا‌تر کند، بر طبیعت با عظمت غالب شود، جهان اسرار آمیز را بشناسد و مسائل و مشکلات حیات خود را حل نماید. از این رو خلاقیت را محور حرکت جهانی قرن حاضر می‌دانند.
همه‌ی انسان‌ها خلاق هستند و این خلاقیت در هر فرد مانند استعداد و مهارت‌های ذاتی آن‌ها می‌تواند متفاوت و خاص باشد. در واقع کسی نمی‌تواند ادعا کند خلاق نیست، بلکه باید بگوید راه‌های شکوفایی و کشف و پرورش آن را نیافته است یا به اهمیت آن در زندگی پی نبرده است. خلاقیت موجب می‌شود انسان از حالت رکود و انفعال خارج شده به فردی فعال و موفق تبدیل شود. با ادامه‌ی مطلب همراه باشید تا شما را با ویژگی‌های افراد خلاق و روش‌های بالا بردن خلاقیت آشنا سازیم.
خلاقیت چیست؟
خلاقیت و نوآوری از والاترین ویژگی‌های انسانی است که کلیه‌ی دستاوردهای بشری، جلوه‌های گوناگون خلاقیت و نوآوری است. خلاقیت مفهومی است که تعریف‌های آن در طول زمان تغییرات فراوانی کرده است و پژوهشگران مختلف تعاریف متعددی برای آن ارائه نموده‌اند که بیشتر آن‌ها در اصل مطلب با یکدیگر مشترک هستند.
در یک تعریف ساده خلاقیت را می توان این گونه تعریف کرد: دست یابی به ایده‌های نو با هدف حل مشکلات با صحیح‌ترین راه حل و روش!
به‌عنوان یک تعریف دیگر می‌توانیم بگوییم خلاقیت پدیده‌ای است که توسط آن چیز متفاوت و جدیدی ساخته می‌شود. این «چیز» می‌تواند یک شیء جسمی باشد مانند نقاشی، مجسمه، اختراع، انواع چیزهای خلاق و… یا می‌تواند یک چیز نامشهود مانند یک تئوری یا ایده باشد.
تمامی انسان‌ها با توجه به تفاوت‌های فردی‌شان دارای خلاقیت و نوآوری هستند و نباید خلاقیت و خلاق بودن را تنها مختص افراد تیزهوش و بااستعداد دانست. به‌کارگیری خلاقیت قدمی برای ظهور ذوق و استعدادها است. پیش از اینکه بخواهید فردی خلاق شوید بایستی به خودآگاهی رسیده باشید تا بتوانید مهارت‌های لازم را کسب نمایید.
چرا خلاق بودن مهم است؟
ممکن است با خود بگویید من دانشمند نیستم تا چیز جدیدی اختراع کنم پس نیاز به خلاقیت ندارم. خلاقیت تنها کشف و اختراع چیزهای جدید نیست، حتی زمانی که شما برای حل مشکلات زندگی خود از روش‌های جدید استفاده می‌کنید نیز خلاقیت به خرج داده‌اید.
جهان با سرعتی شگفت‌انگیز در حال تغییر است تغییراتی که در همه‌ی ابعاد زندگی بشر تأثیرگذار است. اینترنت پرسرعت، گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی با سرعتی غیرقابل‌باور در حال تغییر دنیای کسب‌وکار، ارزش‌ها و هنجارها و زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها در قرن ۲۱ هستند. فناوری در بالاترین حد خود در تاریخ بشر قرار دارد و هر روز نسبت به روز قبل در حال پیشرفت است. در چنین دنیایی که آینده را به‌سختی می‌توان پیش‌بینی کرد، تنها ابزار موفقیت تطبیق با تغییرات و همراه شدن با دنیا خلاقیت است. بدون خلاقیت، بدون متفاوت فکر کردن، بدون نوآوری رقابت و بقا هر روز سخت‌تر از قبل می‌شود.
خلاقیت، زندگی بشریت را به جلو سوق می‌دهد و به چرخ‌دنده‌های پیشرفت کمک می‌کند که این امر زندگی مردم را راحت‌تر و هیجان‌انگیزتر می‌کند. نوآوری یا خلاقیت دست‌کم برای جامعه سه فایده دارد باعث افزایش رشد اقتصادی می‌شود، بهره‌وری را بالا می‌برد و باعث به وجود آمدن تکنولوژی، کالاها و خدمات جدید می‌گردد.
امروزه بیشتر مؤسسات بزرگ استعدادهای خلاق را پرورش داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که اگر بخواهند در بازارهای جهانی رقابت کنند باید هر چند مدت محصولاتشان را نو و جدید کنند تا مشتریان خود را از دست ندهند، به همین علت برای رسیدن به این هدف روی پرورش و بالا بردن خلاقیت افراد کار می‌کنند.
آیا می‌توان خلاقیت را کسب کرد؟
باید بگوییم بالا بردن خلاقیت نیز یک نوع مهارت است که می‌توان آن را کسب کرد و پرورش داد. نتایج یک تحقیق مهم در دانشگاه‌های لندن نشان می‌دهد که ما به‌صورت طبیعی موجودات خلاقی هستیم و همان‌طوری که رشد و پیشرفت می‌کنیم و در حال یادگیری هستیم درواقع خلاقیت به خرج می‌دهیم.
به‌طورکلی خلاقیت یک مهارت است که می‌تواند توسعه پیدا کند و فرآیندی است که می‌تواند مدیریت شود. شما می‌توانید با آزمایش، کاوش، سوق دادن مفروضات به سمت احتمالات و استفاده از تخیل و تجزیه‌ی اطلاعات تبدیل به یک فرد خلاق گردید. خلاقیت در انسان به هوش، جنس، سن و سال و میزان تحصیلات بستگی ندارد. می‌توان با پرورش برخی توانایی‌ها و ویژگی‌ها در خود خلاقیت را تقویت کرده و استفاده‌های زیادی در جهت داشتن یک زندگی موفق برد.
چه موانعی در سر راه بالا بردن خلاقیت ما وجود دارند؟
در راه خلاقیت، موانع بسیاری وجود دارد که ما در اینجا به مهم‌ترین عوامل اشاره خواهیم کرد:
ترس از عدم موفقیت
با توجه به اینکه نتایج به‌دست‌آمده از رفتار و فعالیت‌های انسان‌ها اگر با موفقیت روبه‌رو گردد، مورد تشویق قرار می‌گیرد و در غیر این صورت با تنبیه و توبیخ روبه‌رو می‌گردد، بنابراین انسان‌ها به دنبال کارهایی می‌روند که موفقیت به همراه داشته باشد، لذا از ریسک کردن که لازمه‌ی خلاقیت است دوری می‌کنند که این امر مانع بزرگی سر راه خلاقیت و آزمایش روش‌های مختلف است.
عادت‌ها
اگر فرد در حل مسائل زندگی خود روشی را انتخاب نماید که فقط در یک چهارچوب خاصی قرار دارد و همیشه بخواهد طبق آن الگو مشکلاتش را حل نماید، به آن عادت کرده و بدون تفکر و تعمق به حل مسائل می‌پردازد، بنابراین فکر را محدود نموده و به خلاقیت که لازمه‌اش تفکر و تعقل است نخواهد رسید.
عدم انعطاف‌پذیری
یکی از موانع دیگر خلاقیت این است که افراد در چهارچوب و قالب مشخصی فکر و عمل می‌کنند و به جهات مختلف توجه ندارند که این مسئله باعث محدودیت فکری می‌شود. در ضمن برخی مواقع تعصب و پیش‌داوری هم وجود دارد که مانع ارزیابی صحیح می‌گردد.
عدم اعتمادبه‌نفس
در برخی مواقع افراد حتی از توانایی و استعداد بالایی برخوردارند ولی جرأت، شهامت و اعتمادبه‌نفس کافی برای طرح ایده و نظرات خود را ندارند و فکر می‌کنند نظر آن‌ها اشتباه است و حتی از بیان آن خودداری می‌کنند که این نگرش باعث می‌گردد خود را باور نداشته و احساس خودکم‌بینی، حقارت و کم‌رویی کنند.
بهتراست بگوییم یکی از بزرگ‌ترین موانع سر راه بالا بردن خلاقیت عدم اعتماد به خویشتن است.
دوری از موقعیت‌های مبهم
در بسیاری از موارد انسان‌ها از امور و موقعیت‌های پیچیده و مبهم دوری می‌کنند و به دنبال روش‌ها و راه‌حل‌های مطمئن و بدون دردسر می‌گردند. ابهام و اشکال در امور را نمی‌پسندند و نمی‌خواهند ذهن خود را مغشوش نمایند، درصورتی‌که درگیر کردن ذهن خود با موقعیت‌های مبهم و پیچیده از ویژگی‌های انسان‌های خلاق است.
افراد خلاق چه ویژگی‌هایی دارند؟
افرادی که توانسته‌اند خود را بهتر بشناسند و خلاقیت‌های خود را کشف و پرورش دهند و از آن استفاده کنند، اخلاق و ویژگی‌های خاصی دارند. اغلب این افراد دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- افراد خلاق می‌خواهند هر چیزی را تغییر دهند و به تجربیات جدید برسند. آن‌ها از هر چیزی که زندگی را برایشان یکنواخت و تکراری می‌کند، دوری می‌کنند.
- افراد خلاق باور دارند خیال‌پردازی به‌هیچ‌عنوان وقت تلف کردن نیست، بلکه بهترین روش برای کشف ایده‌های نو است.
- افراد خلاق همیشه و در هر موقعیتی فرصت‌ها را درمی‌یابند و مدام به دنبال جمع‌آوری اطلاعات هستند که به آن‌ها در تفکر خلاقانه کمک می‌کند.
- افراد خلاق می‌دانند در چه ساعتی از روز ذهنشان عملکرد بهتری دارد و برنامه‌ی خود را مطابق با همان تنظیم می‌کنند. خیلی از افراد خلاق کارهای مهم خود را صبح خیلی زود یا آخر شب که ساعات طلایی نام دارند انجام می‌دهند.
- افراد خلاق تنهایی و انزوا را دوست دارند و ما معمولاً افراد خلاق و هنرمندان را افرادی منزوی می‌دانیم، غافل از اینکه تنهایی می‌تواند سبب بروز تفکر خلاقانه و خلق بهترین کارها شود.
- افراد خلاق از سختی‌های زندگی به نفع خود استفاده می‌کنند. آن‌ها با قرار گرفتن در سختی‌ها ذهن خود را به چالش می‌کشند و ایده‌های ناب تولید می‌کنند.
- افراد خلاق دوست دارند خود را همواره در معرض تجربیات، احساسات و شرایط ذهنی جدید قرار دهند و این مسئله سبب بروز نتایج خلاقانه می‌شود.
- افراد خلاق مانند کودکان بسیار کنجکاو هستند. آن‌ها همیشه حس کنجکاوی خود را حفظ می‌کنند و می‌خواهند در زندگی انتخاب کنند. این افراد از طریق مکالمه و پرسه زنی ذهن، به دنیای پیرامونشان نگاه می‌کنند و می‌خواهند بدانند چرا دنیا این گونه است!
- افراد خلاق درباره‌ی اتفاقات پیرامون زندگی دیگران نیز کنجکاو هستند و می‌خواهند مردم را ببینند و حتی ممکن است ایده‌های ناب خود را از این راه به دست آورند.
- ریسک‌پذیری بخشی از انجام کارهای خلاقانه است. خیلی از افراد خلاق با ریسک کردن در جنبه‌های مختلف زندگی خود به رشد و پیشرفت می‌رسند.
- افراد خلاق به دنبال فرصتی برای بیان خودشان هستند. این افراد خود را در موقعیت‌های سخت و دشوار نشان می‌دهند و در حل مسائلی که دیگران نمی‌توانند انجام دهند پیش‌قدم می‌شوند.
- افراد خلاق به‌طور ذاتی انگیزه دارند. انگیزه‌ی درونی آن‌ها برای عمل کردن، از میل درونی‌شان نشات می‌گیرد. روانشناسان می‌گویند افراد خلاق از انجام کارهای چالش‌برانگیز انرژی می‌گیرند که از نشانه‌های انگیزش ذاتی است. مطالعات نشان می‌دهد فکر کردن به دلایل اصلی برای انجام یک کار، برای تقویت و بالا بردن خلاقیت بسیار خوب است.
- افراد خلاق از محدوده‌ی ذهنی خود بیرون می‌روند و برای به دست آوردن ایده و راه‌حل‌های جدید چارچوب‌های ذهنی خود را می‌شکنند.
- افراد خلاق می‌دانند وقتی در حال نوشتن، نقاشی کردن و هر کاری هستند، احساس “غوطه‌ور شدن” در کارشان را دارند که به آن‌ها کمک می‌کند در بالاترین سطح از توانایی‌های خود اثری خلق کنند.
- افراد خلاق تفکراتی مثبت دارند و از اینکه اطرافشان را پر از خوبی و زیبایی کنند، لذت می‌برند.
- افراد خلاق می‌توانند فرصت‌هایی که دیگران قادر به درک آن نیستند را ببینند، این همان چیزی است که میان افراد خلاق با دیگران تمایز ایجاد می‌کند.
- افراد خلاق می‌خواهند هر چیزی را تغییر دهند و به تجربیات جدید برسند.
- افراد خلاق برای تمرکز حواس خود وقت صرف می‌کنند. از ورزش و مدیتیشن بهره می‌برند تا به ذهن خود نظم دهند و روی چیزهای جدید متمرکز شوند.
هرچند ممکن است شما خلاق باشید، همیشه مواقعی وجود خواهد داشت که احساس خواهید کرد خلاقیت در شما وجود ندارد، در این حالت شما نیاز دارید تا انگیزه‌ی خود را بالا ببرید و دست از تلاش برندارید تا بتوانید خلاقیت‌های خود را بروز دهید. راه‌ها و روش‌های مختلفی برای بالا بردن خلاقیت و تبدیل یک فرد عادی به یک انسان خلاق وجود دارد و هر کدام می‌تواند در جایگاه خود مؤثر و مفید واقع شود که در ادامه‌ی مطلب به این موارد اشاره خواهیم کرد.
زیاد خیال‌پردازی کنید
یکی از ویژگی‌های مشترک افراد موفق و خلاق خیال‌پردازی آن‌هاست. درواقع شما با خیال‌پردازی در دنیای غیرواقعی، مغز خود را به چالش می‌کشید، چیزهای غیرواقعی تصور می‌کنید و دریچه‌های مغز خود را به‌سوی ماورای هر چیزی که به آن می‌اندیشید باز می‌کنید، در این حالت احتمال بیشتری دارد ایده‌های ناب و خلاقانه‌ای به سراغ شما بیاید که در حالت عادی امکان آن وجود ندارد.
با خیال راحت خود را سرگرم کنید، به اطراف خود نگاه کنید، روی یک شی یا شخص متمرکز شوید و داستانی را در پشت آن “شخصیت” ایجاد کنید. تخیل به‌عنوان یک تمرین خلاقیت مفیدی است که می‌تواند ایده‌های ناب را برای شما آشکار سازد، چیزهایی که شاید به فکر بقیه نرسد.
با دیگران مشورت کنید
خلاقیت‌های انسان‌ها زمانی بیشتر ظهور می‌کند که انسان در جمعی قرار گیرد که همه روی موضوع خاصی در ارتباط و بحث و گفتگو هستند. خود را در این موقعیت‌ها قرار دهید، با افراد خلاق ارتباط برقرار کنید و شروع به تبادل اطلاعات کنید. هر سخنی که بین شما ردوبدل می‌شود ممکن است جرقه‌های یک ایده‌ی نوآورانه و خلاق را در ذهن شما روشن کند و این امر می‌تواند خلاقیت شما را برای حل مسائل و یا کشف چیزهای جدید بالا ببرد.
در این جمع‌ها حالت منفعلانه نداشته باشید، در بحث‌ها شرکت کنید، هر آنچه به ذهنتان می‌آید بازگو یا یادداشت‌برداری کنید تا بعداً در زمان بهتری روی آن‌ها تمرکز کرده و بیشتر فکر کنید. حتی می‌توانید بازی‌های رقابتی بین خودتان و دوستان یا همکارانتان ایجاد کنید و برای طرح یک ایده زمان بگذارید تا بیشتر از مغز خود کار بکشید، در این حالت است که ایده‌های جدید نمایان خواهد شد.
یادگیری از طریق همکاری و کنجکاوی، شما را به سمت خلاقیت هدایت خواهد کرد. زمانی که در مورد موضوعی تحقیق می‌کنید و با کارشناسان آن حوزه صحبت می‌کنید، احتمال بروز خلاقیت و ایده‌های نو افزایش پیدا می‌کند. درواقع وقتی مغز ورودی‌های جدید را دریافت می‌کند، می‌تواند آن‌ها را با موارد قبلی مرتبط سازد تا درنهایت، خلاقیت ایجاد شود.
ذهن خود را به چالش بکشید
بدترین و وحشتناک‌ترین ایده‌ها را انتخاب کنید. وقتی در موضوعی دچار چالش شده‌اید و نمی‌توانید راه‌حل خلاقانه‌ای ارائه کنید، می‌توانید از بدترین ایده‌های ممکن کمک بگیرید. در میان هر یک از این ایده‌های بد، به دنبال بهترین ویژگی هر ایده باشید و آن‌ها را در کنار هم قرار دهید. این کار می‌تواند ایده‌های جدید را برایتان آشکار سازد.
از افراد خلاق و معروف الهام بگیرید
زندگی‌نامه‌ی افراد خلاقی که ایده‌های ناب و نوآورانه داشته‌اند را بررسی کنید، کتاب‌های آن‌ها را بخوانید و روی رفتار و کارهایی که انجام داده‌اند فکر کنید، حتی بهتر است بگوییم می‌توانید از آن‌ها تقلید کنید. در این حالت شما بهتر می‌توانید از روش‌های بالا بردن خلاقیت که قبلاً توسط افراد خلاق امتحان شده‌اند آشنا شده و آن‌ها را بکار گیرید.
شما با خواندن زندگی‌نامه‌ی افراد خلاق با ویژگی‌های روحی و رفتاری آن‌ها آشنا می‌شوید و سعی می‌کنید این ویژگی‌ها را کسب کنید. نکته‌ی مثبت دیگری که در این روش وجود دارد این است که شما می‌توانید به مهارت‌های خود نیز پی ببرید، علایق خود را بهتر بشناسید و مسیر زندگی خود را تعیین کنید.
با مدیتیشن ذهن خود را آرام کنید
مراقبه یا مدیتیشن باعث افزایش توانایی شناختی می‌شود و این شامل خلاقیت است. مدیتیشن یا مراقبه، ذهن را متمرکز کرده، قدرت درک و حافظه را بیشتر می‌کند. شما با استفاده از مدیتیشن می‌توانید روی برخی احساسات و رفتارهای روحی خود که در مقابل خلاقیت قرار دارند و از ظهور آن جلوگیری می‌کنند مانند افسردگی، ترس، استرس و اضطراب و بی‌قراری کنترل داشته باشید و آن‌ها را کم کنید. می‌توانید از ورزش‌های دیگر مانند پیاده‌روی نیز استفاده کنید. در اینجا نکته‌ی اصلی و مهم، داشتن فعالیت‌های فیزیکی است که موجب بالا رفتن قدرت تمرکز و افزایش خلاقیت می‌شود.
کارها و فعالیت‌های جدید را تجربه کنید
همیشه در یک مسیر گام برندارید. این مسیر از پیش تعیین‌شده و تکراری می‌تواند قاتل افکار خلاقانه
اعتمادبه‌نفس خود را بالا ببرید
عدم امنیت در توانایی‌های شما می‌تواند خلاقیت را سرکوب کند، به همین دلیل ایجاد اعتمادبه‌نفس مهم است. به پیشرفت‌های خود توجه داشته باشید، از تلاش‌هایتان تقدیر کنید و همیشه در جستجوی راه‌هایی برای پاداش خلاقیت خود باشید.
علایق خود را دنبال کنید
انجام دادن کارهای موردعلاقه سبب بروز خلاقیت و بهبود آن می‌شود. انجام کارهای موردعلاقه سبب می‌شود تا افراد از کار خود احساس رضایت داشته باشند و از آن خسته نشوند. وقتی مغز به مدت طولانی یا به‌صورت متداول درگیر یک موضوع شود، می‌تواند تمام جزئیات آن را بررسی کند و در آن موضوع خلاق شود. انجام کارهای موردعلاقه، باعث پرورش خلاقیت در آن موضوعات می‌شوند.
افکار مثبت داشته باشید و ترس را کنار بگذارید
تمرکز خود را بر روی حذف افکار منفی یا انتقاد از خود متمرکز کنید که ممکن است توانایی شما در پیشرفت مهارت‌های خلاقانه‌ی قوی مختل کند. افکار منفی و ترس بدترین دشمن خلاقیت هستند که می‌تواند از ایجاد ایده‌های جدید و خلاقانه جلوگیری کند. ترس از اینکه اشتباه کنید یا در تلاش‌های خود شکست بخورید می‌تواند پیشرفت شما را فلج کند. هر وقت خود را درگیر چنین احساساتی می‌کنید، به خود یادآوری کنید که اشتباهات فقط بخشی از روند هستند.
همه چیز را یادداشت کنید
همیشه یک دفتر یادداشت نزد خود داشته باشید زیرا افکار خلاقانه اغلب زودگذر ظاهر می‌شوند و شاید نتوانند مدت زیادی در ذهن ما دوام داشته باشند و خیلی زود پاک می‌شوند. از شرایطی که در دردسر افتاده‌اید، در تنگنا قرار گرفته‌اید و… استفاده‌ی بهینه ببرید. در این شرایط باور کنید که قدرت خلاقیت شما فزونی می‌یابد و می‌تواند راه‌های مفیدی برای حل مشکلتان فراهم کند. به افراد خلاق اطراف خود دقت کنید، ویژگی آن‌ها را در نظر بگیرید و از فعالیت آن‌ها بدون اینکه تقلید کورکورانه داشته باشید درس بگیرید.
خودتان را به چالش بکشید و فرصت‌هایی برای خلاقیت ایجاد کنید
هنگامی‌که مهارت‌های خلاقانه‌ی اساسی را ایجاد کردید، مهم است که به‌طور مداوم خود را به چالش بکشید تا بتوانید توانایی‌های خود را بیشتر کنید. به دنبال روش‌های دشوارتر باشید، موارد جدید را امتحان کنید و از همان راه‌حل‌هایی که در گذشته استفاده کرده‌اید استفاده نکنید. علاوه بر اینکه خودتان را به چالش می‌کشید باید خلاقیت خود را نیز ایجاد کنید. این ایده‌ی خلاقانه می‌تواند شامل یافتن یک پروژه‌ی جدید یا یافتن ابزارهای جدید برای استفاده در پروژه‌های فعلی که در دست دارید باشد.
به دنبال منابع الهام باشید
هرگز انتظار نداشته باشید که خلاقیت به‌خودی‌خود اتفاق بیفتد. به دنبال منابع جدیدی از الهام باشید که به شما ایده‌های تازه می‌بخشد و شما را در ایجاد پاسخ‌های منحصربه‌فرد برای سؤالات انگیزه می‌دهد. کتاب بخوانید، از یک موزه دیدن کنید، موسیقی مورد علاقه خود را گوش دهید یا با یک دوست در یک بحث و گفتگوی سرسختانه شرکت کنید و از همه مهم‌تر می‌توانید سفر کنید و تجارب زندگی خود را بالا ببرید. بهتر است بگوییم شما باید از هر استراتژی یا تکنیکی برای افزایش خلاقیت خود استفاده کنید.
سناریوهای جایگزین را در نظر بگیرید
هنگام نزدیک شدن به یک مشکل، از سؤالات “چه می‌شود اگر …” استفاده کنید تا هر سناریوی ممکن را در نظر بگیرید. اگر یک رویکرد خاص اتخاذ کنید نتیجه چه خواهد شد؟
با نگاهی به این گزینه‌های قبلی می‌توانید راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای مشکلات تهیه کنید.
