ویژگی‌های شخصیتی به ما کمک می‌کنند تا رفتارهای خود و اطرافیانمان را پیش‌بینی کنیم. وقتی در یک رابطه می‌دانیم که شریکمان به طور شخصیتی از کمتر چیزی لذت می‌برد، شاید کمتر خود را مقصر بدانیم یا کمتر برای خوشحال کردن این فرد تلاش کنیم. در واقع برچسب‌هایی که تحت عنوان ویژگی‌های شخصیتی به دیگران اطلاق می‌کنیم می‌توانند بسیاری از سوالاتی که در ذهن ما شکل گرفته‌اند را پاسخ دهند. سنجش این ویژگی‌ها باعث خودآگاهی می‌شود و حتی در سطح سازمان‌ها و مدارس می‌تواند برای بهبود عملکرد افراد استفاده شود.

شخصیت

شخصیت به ویژگی‌های منحصر به فرد و پایدار فرد اشاره دارد که می‌تواند الگوی رفتاری، هیجانی و نگرشی فرد را مشخص کند.

مشکلاتی که تحت عنوان اختلالات شخصیتی معرفی می‌شوند می‌توانند عملکرد زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. درمان این اختلالات به جهت همین پایداری صفات در فرد زمان‌بر است. عملکرد شغلی، وضعیت زناشویی، رشد شخصی از جمله حوزه‌هایی هستند که افراد با سنجش ویژگی‌های شخصیتی نسبت به آن‌ها آگاه می‌شوند. برای مثال فرض کنید شغلی نیازمند ارتباطات گرم با دیگران است (شغلی مانند روانشنا‌سی یا پرستاری)؛ در این شغل فردی با ویژگی‌ انزواطلبی ممکن است علیرغم توانمندی‌ها و مهارت‌های دیگر به قدر کافی احساس رضایت شغلی را تجربه نکند. در حالیکه همین ویژگی می‌تواند برای شغل‌های دیگری همچون نویسندگی مزیت محسوب شود.

با توجه به اینکه ویژگی‌های شخصیتی بسیار زیاد و متنوع هستند، آزمون‌های زیادی ابعاد مختلف شخصیت را براساس نظریات مختلف بررسی می‌کنند. این آزمون‌ها اغلب طولانی هستند. از جمله معروف‌ترین این آزمون‌های شخصیتی میلون، نئو و مینه‌سوتا هستند. گروه روانپزشکان آمریکا نیز بر اساس نیاز به همچین آزمونی دو نسخه کوتاه و بلند برای سنجش شخصیت طراحی کرده‌اند که در ادامه به توضیحات آن می‌پردازیم.

آزمون خودسنجی شخصیت PID-5

این ابزار همچون تمام ابزارهای مهم شخصیت به ما در پیشبرد بیشتر و بهتر شناخت شخصیت کمک خواهد کرد. این پرسشنامه دو نسخه کوتاه (25 سوالی) و یک نسخه بلند (220 سوالی) دارد که در نسخه کوتاه فقط 5 عامل اصلی بررسی می‌شود اما در نسخه بزرگ علاوه بر این 5 عامل، 25 جنبه عمیق‌تر نیز بررسی می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود در صورت داشتن زمان کافی نسخه بلند را اجرا کنید.

مقیاس خودسنجی شخصیت PID-5 (فرم بلند)

نمره‌گذاری نسخه بلند این آزمون به صورت صفر تا 3 است و شامل 5 زیرمقیاس و 25 جنبه‌ می‌باشد. هر قدر نمره فرد بالاتر باشد به معنای مشکلاتِ کارکردیِ شدیدتر در حوزه‌های شخصیت است.

احتمال اینکه فردی در تمام زیرمقیاس‌ها نمرات بسیار بالا و یا در تمام زیرمقیاس‌ها نمرات بسیار پایین بگیرد کم است. لذا در تفسیر نیمرخ‌هایی با این مشخصات باید احتیاط کرد. ممکن است که فردی سعی در کوچک نشان دادن مشکلات یا اغراق کردن در مشکلات داشته باشد.

پنج ویژگی بزرگ شخصیتی

همانند برخی دیگر از آزمون‌های شخصیتی این آزمون نیز براساس نظریه پنج عامل اصلی بنا شده است. هر عامل خود شامل چند زیرمقیاس است. برخی از زیرمقیاس‌ها مانند بی‌احساسی، افسردگی، خصومت‌ورزی، درجازدگی، عاطفه محدود، کمال‌زدگی افراطی، خطرپذیری، فرمانبرداری، شکاکیت به صورت مستقل نمره‌گذاری می‌شوند و در این پنج عامل اصلی نمی‌گنجند.

عواطف منفی

تجربه عواطف منفی (مثل غم، خشم و ناراحتی) منجر به آسیب‌پذیری و تحریک‌پذیری می‌شود. در واقع افراد با این ویژگی‌ها ممکن است مشکلاتی همچون اضطراب، افسردگی و پرخاشگری را تجربه کنند. خشم، افکار مزاحم یا احساس تنهایی می‌تواند در این افراد باعث مشکلات روانشناختی ‌شود. زیرمقیاس عواطف منفی شامل جنبه‌های عاطفه ناپایدار، اضطراب و ترس از جدایی است.

• عاطفه ناپایدار Emotional Lability: زود و راحت هیجانی شدن، بروز احساسات با شدت زیاد و غیرقابل پیش‌بینی بودن
• اضطراب Anxiousness: بی‌قراری شدید ذهنی یا ترس افراطی از احتمال وقوع برخی اتفاقات.
• ترس از جدایی Separation Insecurity: ترس مرضی از تنها بودن، بودن در رابطه به هر قیمتی و انجام هرکاری برای راضی نگه داشتن طرف مقابل در رابطه

گسیختگی

گوشه‌گیری و کناره‌گیری در این افراد باعث بر هم خوردن صمیمیت و مشکلاتی در دوست‌یابی می‌شود. در نتیجه به احتمال بیشتری مشکلات ارتباطی را تجربه می‌کنند. زیرمقیاس گسیختگی شامل جنبه‌های انزواطلبی، بی‌لذتی و اجتناب از صمیمیت است.

• انزواطلبی Withdrawal: اجتناب از فعالیت‌های گروهی و اجتماعی، عدم معاشرت و حفظ فاصله با دیگران
• بی‌لذتی Anhedonia: ناتوانی در لذت بردن از چیزها و کارهایی که برای اغلب افراد خوشایند است.
• اجتناب از صمیمیت Intimacy Avoidance: ترس از رابطه صمیمانه و نزدیک و مرجح بودن تنهایی

مخالفت‌ورزی

منظور از مخالفت‌ورزی، مخالفت با دیگران نیست بلکه منظور بالاتر دیدن خود نسبت به دیگران است. این افراد به احتمال بیشتری از دیگران برای رسیدن به اهدافشان استفاده می‌کنند و دوست دارند همیشه رتبه اول باشند و دیگران به آن‌ها توجه کنند. زیرمقیاس مخالفت‌ورزی (مقابله‌جویی) شامل جنبه‌های دغل‌کاری، فریبکاری و خودبزرگ‌بینی است.

• دغل‌کاری Manipulativeness: سوءاستفاده از دیگران (تملق، تظاهر، فریبکاری و …) برای رسیدن به اهداف خود
• فریبکاری Deceitfulness: با کارهای دروغی و فریبکاری‌های کوچک و بزرگ دیگران را برای انجام دادن کارهایی قانع کردن.
• خودبزرگ‌بینی Grandiosity: کم‌ارزش دانستن دیگران و برجسته دانستن صفات و دستاوردهای خود

عدم بازداری (مهارگسیختگی)

فردی که بازداری ندارد در واقع کنترلی روی رفتارهای خود ندارد و رفتارها جنبه تکانشی و هیجانی دارند. این ویژگی ممکن است فراموش‌کاری و بی‌دقتی را افزایش دهد. همچنین این ویژگی می‌تواند روی نحوه انجام اهداف و برنامه‌ها اثرگذار باشد. زیرمقیاس عدم بازداری (مهارگسیختگی) شامل جنبه‌های بی‌مسئولیتی، تکانشگری و حواسپرتی است.

• بی‌مسئولیتی Irresponsibility: نداشتن تعهد و مسئولیت‌پذیری و در نتیجه انجام ندادن کارها به شیوه مطلوب
• تکانشگری Impulsivity: بدون فکر و برنامه عمل کردن، بازداری کم و هیجانی واکنش نشان دادن
• حواسپرتی Distractibility: پرت شدن حواس با چیزهای کوچک و به راحتی، ناتوانی در تمرکز برای مدت طولانی یا توجه به مکالمات دیگران، ضعف در اجرا کردن برنامه‌ها.

روان‌پریشی

روان‌پریشی با داشتن افکار عجیب و غریب، توهم و هذیان مشخص می‌شود. گویی فرد ارتباطش با واقعیت قطع شده است. زیرمقیاس روانپریشی، جنبه‌های عقاید و تجربیات غیرعادی، بی‌قاعدگی و بی‌نظمی ادراکی را شامل می‌شود.

• عقاید و تجربیات غیرعادی Unusual Beliefs & Experiences: اعتقاد به توانمندی‌های و تجربیات عجیب و غریب (مثلاً تغییر مکان اجسام با ذهن)
• بی‌قاعدگی Eccentricity: افکار، رفتار و عادات‌های عجیب غریب که معمولاً برای دیگران قابل درک نیستند.
• بی‌نظمی ادراکی Perceptual Dysregulation: ناتوانی در تمیز بین رویا و واقعیت، احساس عدم کنترل روی افکار و بدن خود، دوری از خود و دنیای اطراف، داشتن توهم و هذیان

دیگر زیرمقیاس‌های این آزمون 

• فرمانبرداری Submissiveness: انجام کارها بر اساس خواست و دستور دیگران، تغییر کردن به‌خاطر دیگران
• شکاکیت Suspiciousness: بدبینی غیرمنطقی به دیگران، سوءبرداشت کردن از رفتارهای دیگران، عدم اعتماد و مراقب بودن
• عاطفه محدود Restricted Affectivity: سرد و بی‌احساس بودن و بروز ندادن هیجانات
• کمال‌زدگی افراطی Rigid Perfectionism: داشتن قوانین سفت و سخت، ناراحتی از کامل نبودن یا نامنظم بودن کارها
• خطر‌پذیری Risk Taking: بی‌پروایی، ریسک‌پذیری بالا و فکرنکردن به عواقب و خطرات
• خصومت ورزی Hostility: زود عصبانی شدن به صورت افراطی، مخالف بودن، عدم تحمل حرف‌های دیگران و زود ناراحت شدن
• افسردگی Depressivity: داشتن نگرش منفی به خود، ناامیدی، بی‌ارزشی و نارضایتی نسبت به زندگی و احساس عذاب وجدان افراطی
• توجه‌طلبی Attention Seeking: تلاش‌های آگاهانه و ناآگاهانه برای جلب توجه دیگران و گرفتن تأیید از آنها.
• بی‌احساسی (بی‌عاطفگی) Callousness: سنگدلی، بی‌تفاوتی، فقدان همدلی و جریحه‌دار کردن احساسات دیگران و نداشتن احساس گناه نسبت به آن‌ها.
• درجازدگی Perseveration: احساس اجبار در انجام کارهای تکراری و بیهوده

قابل ذکر است فرم کوتاه این آزمون فقط شامل پنج زیرمقیاس اصلی عواطف منفی، گسیختگی، مخالفت‌ورزی، عدم‌بازداری و روان‌ئریشی است.

مقیاس خودسنجی شخصیت PID-5 (فرم کوتاه)