نحوه‌ی برخورد با دانش‌آموز بیش‌فعال/ تعریف بیش‌فعالی و کنترل آن
اختلال بیش‌فعالی وضعیتی است که در تعدادی از بچه‌های پیش‌دبستانی و دوران ابتدایی وجود دارد. کنترل رفتار دانش آموز بیش فعال و جلب توجه آن‌ها کاری سخت و طاقت فرساست. اغلب کودکان در این دوره‌ی سنی فعالیت و جنب‌وجوش بالایی دارند، اما بااین‌حال نمی‌توان به‌راحتی بر هر کودک پرجنب‌وجوشی، برچسب بیش‌فعالی زد، این اختلال باید توسط متخصص و روانشناس تشخیص داده شود.
مشاورین مدرسه باید در صورت مشاهده‌ی علائم و رفتارهای مشابه با این نوع اختلال در دانش‌آموزان فوراً والدین آن‌ها مطلع کنند و برای داشتن رفتاری مناسب با این دانش‌آموزان در این مورد اطلاعات لازم را کسب کنند تا بتوانند تأثیرات مثبتی روی رفتار و عملکرد این افراد داشته باشند. ادامه‌ی مطلب ما را مطالعه کنید تا با این اختلال بیشتر آشنا شده تا بتوانید رفتار مناسبی با این افراد داشته باشید.
بیش فعالی چیست؟
اختلال بیش‌فعالی همراه با نقص توجه، یکی از شایع‌ترین اختلالات روان‌پزشکی در کودکان است که به‌اختصار ADHD نامیده می‌شود و حدود 8 تا ۱۰ درصد کودکان به این اختلال دچار می‌شوند.
این بیماری در پسران شایع‌تر از دختران است. دختران مبتلا به این اختلال بیشتر از پسران بی‌توجهی نشان می‌دهند، اما در رابطه با دیگران مشکلات کمتری دارند و همچنین بیشتر از پسران دچار انزوای اجتماعی، اضطراب و افسردگی می‌شوند و کمتر از پسران دارای مشکلات رفتاری هستند. ویژگیهای اولیه‌ی بیش‌فعالی از سال‌های اولیه‌ی رشد، قبل از سن 12 سالگی شروع شده و خود را نشان می‌دهد. بیشتر والدین قبل از ورود فرزند آن‌ها به مدرسه متوجه وجود این اختلال در فرزند خود نمی‌شوند، اما با ورود به مدرسه و بروز مشکلات جدی در یادگیری دروس و رفتار با دیگران، کم‌کم به این موضوع واقف می‌شوند.
راه‌های تشخیص بیش‌فعالی
بیش‌فعالی در همه‌ی افراد به‌صورت یکسان و با علائم کاملاً مشابه خود را نشان نمی‌دهد. شاید برخی رفتارها در افراد بیش‌فعال یکی باشد ولی درجه و شدت آن‌ها متفاوت خواهد بود، پس بهتر است قبل از هر چیز علائم بیش‌فعالی را به‌طور کامل بشناسیم تا بتوانیم با این افراد ارتباط بهتری برقرار کنیم.
اکثر دانش‌آموزانی که بیش‌فعال نامیده می‌شوند دارای علائم زیر هستند:
- ویژگی بارز یک دانش آموز بیش فعال بی‌توجهی اوست. آن‌ها در مقابل گفته‌های معلمین و یا مشاورین و هر شخصی که سعی در آموزش مطلبی به او دارد، هیچ واکنشی مبنی بر اینکه در حال گوش دادن باشند از خود بروز نمی‌دهند.
- دانش‌آموزان بیش‌فعال حواس‌پرت هستند و نمی‌تواند به انجام یک فعالیت خاص به‌صورت طولانی‌مدت متمرکز شوند.
- اکثر کودکان حوصله‌ی انجام کارهای طولانی را ندارند و زود حوصله‌شان سر می‌رود اما کودکان بیش‌فعال بیشتر از کودکان عادی این مشکل را دارند.
- تکالیف و وظایف درسی خود را به‌طور منظم انجام نمی‌دهند و معلمان و خانواده‌های آنان همیشه از این جهت شاکی هستند.
- یکی از نشانه‌های خطرناک این‌گونه افراد انجام حرکات و رفتارهای خطرناک تند و سریع و به‌قول‌معروف شلوغی بیش‌ازحد آن‌هاست که موجب نگرانی والدین و مربیان می‌شود و خطرات زیادی به همراه دارد.
- اکثر این افراد در هنگام سخن گفتن با افراد دیگر سخنان آن‌ها را قطع می‌کنند و رفتارهای ناخودآگاه از خود بروز می‌دهند.
- هنگام نشستن روی صندلی مدام در حال جنب‌وجوش هستند و نمی‌توانند ساکن و آرام نشسته و متمرکز شوند.
- رفتار افراد بیش‌فعال غیرقابل‌پیش‌بینی است و زود از کوره در می‌روند و عصبی می‌شوند. این رفتار می‌تواند در روابط آن‌ها با همسالان خود در جامعه و مدرسه آن‌ها را دچار مشکلات جدی کند.
- قبل از فکر کردن عمل می‌کنند و پیش از پایان یافتن سؤال جواب می‌دهند، از این نظر معلمین خود را دچار مشکل می‌کنند و نظم کلاس درس را برهم می‌زنند.
درمان سریع برای ADHD یا همان بیش‌فعالی وجود ندارد اما علائم آن قابل شناسایی و کنترل است. بیش‌فعالی عقب‌ماندگی ذهنی و یا مشکل روانی نیست بلکه این کودکان به دلایلی بیشتر از سایرین فعالیت می‌کنند، بسیار سریع‌الانتقال بوده و گیرایی بالایی نیز دارند.
اکثر کودکان بیش‌فعال بهره‌ی هوشی بالایی نیز دارند اما نیازمند نظم بخشیدن به این توانایی هستند.
کودکان بیش‌فعال ممکن است در صورت عدم تشخیص و درمان در بزرگ‌سالی دچار اختلالات ارتباطی، مشکلات تحصیلی، اضطراب، افسردگی و بزهکاری شوند. بهتر است در هر دوره‌ای که این اختلال در فرد تشخیص داده می‌شود، درمان و کنترل شود تا در آینده نیز فرد را دچار مشکل نکند.
این بیماری در بیشتر موارد توسط داروهایی که متخصص کودک تجویز می‌کند قابل درمان و کنترل است، اما مشاورین تحصیلی برای تکمیل نقش خود در عرصه‌ی آموزش و تربیت، بهتر است با رفتارهای مناسب خود، برای بهبود و کنترل رفتارهای دانش آموزان بیش‌فعال تلاش کنند.
اطلاعات خود را بالا ببرید
شما متخصص کودکان یا یک روانشناس نیستید و وظیفه‌ی شما درمان کودکان بیش‌فعال نیست اما مانند خانواده نقش مهمی در کنترل رفتار دانش‌آموزانی که از این اختلال رنج می‌برند، دارید. به همین علت بهتر است در مورد علائم، نشانه‌ها و علل بروز این اختلال اطلاعات کافی را کسب کنید، کتاب‌های مرتبط با این نوع اختلال را مطالعه کنید تا بتوانید این رفتارها را تشخیص دهید.
به علت اینکه اغلب والدین از وجود بیش‌فعالی در کودکان خود مطلع نیستند شما می‌توانید در صورت مشاهده‌ی علائم، جلسه‌ی مشاوره‌ای با خانواده ترتیب داده و موضوع را به آن‌ها بگویید تا این اختلال در دوران کودکی درمان شود و در آینده مشکلات بیشتری به بار نیاورد.
احساسات خود را کنترل کنید
هنگام گفتگو با دانش‌آموزانی که بیش‌فعال هستند شرایط آن‌ها را در نظر گرفته و با آرامش به گفتگو بپردازید تا بتوانید روی آن‌ها تأثیرات مطلوبی بگذارید. به بیش‌فعالی دانش‌آموزان حساسیت فراوان نشان ندهید، زیرا احتمال دارد برای جلب‌توجه باشد. بهتر است عصبی نشوید و اجازه دهید دانش آموز بیش فعال در کنار شما احساس آرامش و امنیت کند. یکی از بزرگ‌ترین علائم این اختلال، زود عصبی شدن فرد است که شما با دانستن این ویژگی باید در مقابل رفتارهای او کاملاً آرام و خونسرد باشید.
کنترل حرکات و رفتارها را آموزش دهید
این افراد اغلب پرجنب‌وجوش هستند و مدام حرکت می‌کنند. می‌توانید برای اینکه او بتواند بر رفتارهای ناخودآگاه خود کنترل داشته باشد به او تمرکز کردن را آموزش دهید. برای مثال در زمان گوش دادن به مطالب با دست‌هایشان کارهایی از قبیل تا کردن کاغذها، ضربه زدن به سنگی یا چیزی، بازی با یک شیء خاص، توپ و یا هر چیز دیگر را انجام دهند و مانع آن‌ها نشوید. به آن‌ها اجازه دهید رفتارهای خلاقانه‌ی خود را برزو دهند و در کارهای گروهی با دیگر دانش‌آموزان شرکت کنند در این حالت کم‌کم یاد می‌گیرند تا رفتارهای خود را به نحوی کنترل کنند که تأثیر نامطلوبی روی آموزش و یادگیری آن‌ها نگذارد.
در محیط آرام با او گفتگو کنید
کودکان بیش‌فعال در محیط پرسروصدا و شلوغ، تحریک‌پذیری بیشتری دارند، زود عصبی می‌شوند و حواس‌شان پرت می‌شود. بهتر است قبل از هر گفتگویی محیطی آرام برای او ایجاد کنید تا او بتواند مشکلات خود را به‌راحتی بیان کند و حرف‌های شما را بهتر به خاطر بسپارد. زمانی که فضا ناآرام و شلوغ است، حواس‌پرتی دانش‌آموزان بیش‌فعال اوج می‌گیرد و همه چیز را فراموش می‌کنند. سعی کنید با خانواده و مربیان این کودکان نیز صحبت کنید تا بتوانند هم در منزل و هم در کلاس درس محیطی آرام برای دانش‌آموز خود فراهم کنند تا تمرکز و یادگیری آن‌ها بیشتر شود.
راهکارهای مفید برای رفتار با دانش آموز بیش فعال:
- برای گرفتن نتایج مطلوب بهتر است با والدین دانش‌آموزان بیش‌فعال ارتباط داشته باشید.
- سعی کنید در آموزش یا صحبت کردن با او به زور متوسل نشوید و اصرار و پافشاری بیش‌ازحد نکنید.
- از وسایل کمک‌آموزشی مانند فیلم، نوارهای آموزشی، کارت‌های بازی و خلاقیت، فعالیت‌های گروهی و… برای مشتاق کردن دانش‌آموزان بیش‌فعال در یادگیری مطالب درسی استفاده کنید.
- برای تشویق و بالا بردن انگیزه‌ی این کودکان از تشویق‌های کلامی و حتی جایزه‌های کوچک غافل نشوید.
- هنگام صحبت کردن با دانش‌آموزان بیش‌فعال تماس چشمی خود را قطع نکنید تا او تمرکز بیشتری روی گفته‌های شما داشته باشد.
- به او برنامه‌ریزی در کارها را یاد بدهید و کمک کنید تا برنامه‌ی روزانه‌ای برای کارهایش بنویسد.
- اعتمادبه‌نفس او را افزایش داده و به شخصیت او احترام بگذارید.
- از آن‌ها در حضور دیگران انتقاد نکنید زیرا عصبی و ناآرام‌تر می‌شوند.
- برای گرفتن نتیجه‌ی بهتر، معلمین دانش‌آموزان بیش‌فعال را نیز با این مسئله و نوع رفتار مناسب با این افراد آشنا کنید تا بهتر بتوانند با کنترل رفتارهای خود دانش‌آموزان را هدایت کنند.
