معرفی رشته‌ی مهندسی شیمی و بررسی بازار کار آن
رشته‌ی مهندسی شیمی یکی از رشته‌های معروف و پرطرفدار شاخه‌ی ریاضی فیزیک است که اغلب با رشته‌ی شیمی به اشتباه یکی تلقی می‌شود درحالی‌که تفاوت‌های فاحشی با یکدیگر دارند. اغلب دانش‌آموزان رشته‌ی ریاضی فیزیک که به درس شیمی علاقه دارند این رشته را برای ادامه‌ی تحصیلات دانشگاهی خود انتخاب می‌کنند، غافل از اینکه مهندسی شیمی کمترین ارتباط را با علم شیمی دارد و بیشتر روی بعد مهندسی و فیزیک فعالیت می‌کند. برای آشنایی بهتر با این رشته و بازار کار مهندسی شیمی توصیه می‌کنیم مطلب زیر را تا انتها مطالعه کنید.
تعریف مهندسی شیمی
یک مهندس شیمی قبل از آن که یک شیمیدان باشد یک مهندس است! مهندسی که کمی شیمی می‌داند. مهندسی شیمی شاخه‌ای از علوم مهندسی است که با طراحی، ساخت و بهره‌برداری از فرایندها در کارخانجات مرتبط با صنایع شیمیایی درگیر است. دامنه‌ی فعالیت‌های رشته‌ی مهندسی شیمی به حدی گسترده است که نمی‌توان به‌صورت دقیق و در یک جمله آن را تعریف کرد اما در یک تعریف ساده و قابل‌فهم می‌توان گفت یک مهندس شیمی مسئول طراحی و اجرای فرایندهای شیمیایی است که منجر به تولید محصول می‌شود.
هدف اصلی مهندسی شیمی استفاده از دانش فیزیک و ریاضیات در خلق مواد و محصولات بهتر برای دنیای امروز است. امروزه مهندسین شیمی علاوه بر فرایندهای تولید مواد اولیه در توسعه و تولید محصولات باارزش و متنوع نیز فعالیت می‌کنند.
دانش‌آموزانی که تحصیل در این رشته را دوست دارند باید بدانند این رشته با رشته‌ی شیمی تفاوت دارد، چراکه در این رشته داشتن مهارت و تخصص کافی در علم ریاضی و فیزیک بیشتر از علم شیمی اهمیت دارد. این رشته‌ی پرطرفدار دارای گرایش‌های خوب و متنوعی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد است که موجب شده تا محبوبیت زیادی در بین دانش‌آموزان داشته باشد.
گرایش‌های مهندسی شیمی در سطح کارشناسی شامل: پالایش، پتروشیمی، پلیمر صنایع گاز، صنایع شیمیایی معدنی، طراحی فرآیندهای صنعت نفت و صنایع غذایی است.
مهارت‌های لازم برای ورود به رشته‌ی مهندسی شیمی
داشتن مهارت‌ها و توانایی‌های اولیه در هر رشته‌ی تحصیلی مهم و ضروری است و افراد علاقه‌مند به هر رشته‌ای باید از داشتن برخی مهارت‌ها در خود مطمئن شده و سپس رشته‌ی خود را انتخاب کنند، چراکه عدم توانایی آن‌ها موجب می‌شود در مدت کوتاهی از رشته‌ی خود دلسرد شوند.
این رشته نیز مانند تمام رشته‌های مهندسی به ذهن قوی در مباحث ریاضی و فیزیک احتیاج دارد، علاوه بر این افرادی که این رشته را انتخاب می‌کنند باید مهارت‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد را داشته باشند یا بتواند به کسب و پرورش آن‌ها بپردازند.
مهارت‌های لازم برای یک مهندس شیمی
- این افراد باید در دروس ریاضی و فیزیک و به‌خصوص ریاضی دارای پایه‌ی قوی باشند.
- این افراد باید دارای ذهنی خلاق برای کشف و طراحی فرآیندهای جدید تولیدی باشند.
- این افراد باید از توانایی و مهارت حل مسئله برخوردار باشند، چراکه برای رسیدن به نتیجه در طراحی یک فرآیند شیمیایی به این مهارت نیاز پیدا خواهند کرد.
- این افراد باید دارای مهارت‌های ارتباطی قوی و کار گروهی باشند، چراکه اغلب این افراد در آزمایشگاه‌ها و کارخانجات تولید مواد به‌صورت گروهی روی پروژه‌های مختلف کار خواهند کرد.
- این افراد باید خلاقیت خوبی داشته باشند تا بتوانند با ایده‌های جدید خود بهترین فرآیندها را طراحی و اجرا کنند و زمان و هزینه‌ها را کاهش دهند.
بازار کار مهندسی شیمی
بازار کار مهندسی شیمی در تمام کشورهای پیشرفته‌ی دنیا بسیار خوب است، چراکه در این کشورها به جای صادرات مواد خام، آن‌ها را طی فرآیندهایی که یک مهندس شیمی طراحی و اجرا می‌کند به مواد و محصولات بسیار ارزشمندی تبدیل می‌کنند. متأسفانه در کشور ما خام فروشی مواد به‌خصوص مواد نفتی موجب شده تا این مهندسان بر سر کسب موقعیت‌های شغلی رقابت داشته باشند.
هر کارخانه‌ی تولیدی، چه کوچک و بزرگ برای طراحی هر فرآیند ریز و درشتی نیاز به یک مهندس شیمی خواهد داشت. در کشور ما نیز به علت وجود نفت، بهترین و مناسب‌ترین جایی که این افراد می‌توانند در آن مشغول به کار شوند پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی است. علاوه بر صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، همه کارخانه‌ها ازجمله کارخانه‌های سیمان، سرامیک، صنایع غذایی و حتی نیروگاه‌ها به مهندسان شیمی نیاز دارند.
البته با توجه به گرایش‌های متنوع این رشته، فارغ‌التحصیلان آن می‌توانند با توجه به گرایش خود در کارخانجات، شرکت‌ها، سازمان‌ها و آزمایشگاه‌های مختلف مشغول به فعالیت شوند. فارغ‌التحصیلان رشته‌ی مهندسی شیمی می‌توانند در صنایع مختلفی مانند صنایع شیمیایی، دارویی، غذایی، نساجی، صنعت و پتروشیمی مشغول به کار شوند. همچنین فارغ‌التحصیلان رشته‌ی مهندسی شیمی می‌توانند به‌عنوان کارشناس مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی، کارشناس تحقیقات بازار، مدیر خرید و تدارکات، مدیر فروش، مدیر تولید، مدیر بازاریابی، مدیر کنترل پروژه و یا کارشناس کنترل کیفیت به فعالیت بپردازند.
نرم‌افزارهای مختص رشته‌ی مهندسی شیمی
با توجه به این نکته که امروزه تمامی رشته‌ها و شغل‌ها دارای یک یا چند نرم‌افزار رایانه‌ای هستند، علم مهندسی شیمی نیز از این قاعده مستثنی نیست و در این رشته نیز چندین نرم‌افزار مختلف و کاربردی مهم، طراحی و عرضه شده که توانسته دقت کار و محاسبات مهندسین شیمی را بالا ببرد. مهندسان این رشته برای به دست آوردن موقعیت مناسب در بازار کار نیاز دارند تا نرم‌افزارهای این رشته را بشناسند و شروع به یادگیری آن‌ها کنند. نرم‌افزارهای رشته‌ی مهندسی شیمی عبارت‌اند از:
- FLUENT (محاسبات دینامیک سیالات)
- Portable WinDrawChem (بهینه‌سازی فرآیندهای شیمیایی)
- Hysys (طراحی و شبیه‌سازی فرآیندهای شیمایی)
- ASPEN ONE (طراحی و شبیه‌سازی واحدهای فرآیندی، نیروگاهی و مخازن طبیعی نفت و گاز)
- OLGA (مدل‌سازی و شبیه‌سازی جریان چندفازی)
- FEMLAB (طراحی و شبیه‌سازی پروژه‌های مهندسی شیمی)
- MATLAB (انجام محاسبات عددی پیشرفته)
- CHEMCAD (شبیه‌سازی فرآیندهای شیمیایی و پالایشگاهی)
تفاوت رشته‌ی مهندسی شیمی با رشته‌ی شیمی
یک تحصیل‌کرده‌ی رشته‌ی شیمی بیشتر با علم شیمی و تحقیق در این علم و انجام فرآیندهای مختلف شیمی سروکار دارد، درحالی‌که مهندس شیمی با استفاده از علم ریاضیات و فیزیک خود به طراحی و اجرای فرآیندهای شیمیایی برای تولید محصولات جدید اقدام می‌کند. بهتر است علاقه‌مندان به این رشته‌ها قبل از انتخاب رشته، تفاوت‌های این دو رشته را مورد بررسی قرار دهند و با توجه به علاقه و مهارت‌های خود آن را انتخاب کنند.
تیپ‌های شخصیتی مناسب در رشته‌ی مهندسی شیمی
با توجه به اهمیت تطابق شخصیت و رشته‌ی تحصیلی فرد برای موفقیت افراد و با توجه به بررسی‌های انجام‌شده تیپ‌های شخصیتی INTJ، ESTJ، ISTJ و ISTP از مجموعه تیپ‌های شخصیتی ۱۶ گانه‌ی مایرز – بریگز، مناسب این شغل هستند. بهتر است برای انتخاب این رشته و یا شغل در آینده نسبت به کشف و شناخت ویژگی‌هایی فردی خود مانند استعداد، مهارت و شخصیت، اطمینان حاصل کنید تا بتوانید در رشته و شغل‌تان موفق شوید.
