روش‌های انگیزه دادن به دانش‌آموزان: چطور دانش‌آموزان را برای پیشرفت تشویق کنیم؟
در هر ردهٔ سنی و در هر مقطعی که باشیم از دست دادن روحیه و انگیزه می‌تواند ما را از انجام کارمان وا داشته و دچار ناامیدی و افسردگی کند. البته کم شدن انگیزه خود امری طبیعی است که در طول تحصیل باید توسط عوامل مرتبط مانند خانواده، والدین، معلمان، عوامل مدرسه و مهم‌تر از همه مشاوران تحصیلی ایجاد شود. انگیزه دادن به دانش آموزان سبب بالا رفتن روند فعالیت فرد و افزایش امید در دانش‌آموزان شده و آن‌ها را به سمت موفقیت سوق می‌دهد.
عوامل زیادی موجب از دست رفتن انگیزهٔ فرد از ادامهٔ تحصیلی می‌شوند، که مشاوران تحصیلی به‌عنوان حامی دانش‌آموزان باید در جهت رفع این عوامل منفی تلاش کافی را بکنند.
انگیزه چیست؟
بهتر است قبل از هر چیزی انگیزه را تعریف کنیم و بدانیم منظورمان از انگیزه چیست.
انگیزه همان تلاش کردن، و نوعی تمایل و انرژی درونی است که فرد برای فعال کردن و حفظ رفتار خود برای رسیدن به هدف به کار می‌گیرد.
انگیزه طیف وسیعی از جنبه‌های زیستی، هیجانی، اجتماعی و شناختی را شامل می‌شود که رفتار ما را شکل می‌دهد. واژهٔ انگیزه معمولاً به همان توضیحی گفته می‌شود که در بیان چرایی اعمال دیگران به کار می‌رود. برای مثال وقتی می‌بینم شخصی با صرف تلاش و زمان زیادی به درس خواندن مشغول است یعنی او دارای انگیزهٔ بالایی برای ادامهٔ تحصیل است.
انگیزه یک نیروی محرکه است که فرد را به سمت جلو هل می‌دهد و هر چه این انگیزه بالاتر باشد سرعت فرد در رسیدن به اهداف و خواسته‌هایش دوچندان می‌شود. در واقع استفاده از راهکارهای مختلف برای انگیزه دادن به دانش آموزان باعث تلاش چندین برابری آن‌ها خواهد شد.
اجزای مهم انگیزه
انگیزه داری سه جز مهم زیر است:
- اقدام
- پشتکار
- توان
اقدام همان طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی برای انجام یک فعالیت و با در نظر گرفتن یک هدف مشخص است. پشتکار نیز تلاش فرد در رسیدن به هدف و خواستهٔ او و مقاومت در برابر مشکلات راه را شامل می‌شود. توان نیز میزان انرژی و تمرکزی است که فرد برای رسیدن به هدف خود اختصاص می‌دهد.
اهمیت انگیزه دادن به دانش آموزان
انگیزه یکی از وجوه مهم زندگی انسان است. به‌گونه‌ای که یک فرد برای ادامهٔ زندگی، بقاء، فعالیت و حتی تغییر، نیازمند انگیزه است و بدون انگیزه زندگی انسان بدون حرکت، راکد، سرد و بی‌روح خواهد بود. اهمیت انگیزه اگر بیشتر از یادگیری نباشد، کمتر از آن نیست.
انگیزهٔ افراد با یکدیگر تفاوت زیادی دارد. برخی برای رسیدن به شهرت و مقام تلاش می‌کنند و برخی با تصور اینکه فعالیت آن‌ها پول و ثروت برای آن‌ها خواهد داشت انگیزه می‌گیرند و تلاش می‌کنند.
برای دانش‌آموزان و افرادی که در حال تحصیل هستند نیز شرایط این‌گونه است. شاید دانش‌آموزی برای رسیدن به یک رشتهٔ مورد علاقهٔ خود در حال تلاش و پشتکار باشد و فکر کردن به آینده، به او انگیزه بدهد.
داشتن انگیزه بیش از هر کسی برای دانش‌آموزانی که نزدیک کنکور هستند از اهمیت بیشتری برخوردار است. ساعات درسی بالا، مطالب درسی طولانی، کم شدن رفت آمد با دوستان و اختصاص ساعات بیشتر زندگی فرد به مطالعهٔ دروس، می‌تواند انگیزهٔ او را کاهش داده و موجب ناامیدی فرد از ادامهٔ کار شود. کم شدن انگیزه سبب افت تحصیلی فرد نیز می‌شود، که به همین علت مشاوران تحصیلی باید با پیگیری‌های مکرر خود بتوانند انگیزهٔ این افراد را افزایش دهند.
علل و عوامل افت انگیزه در دانش‌آموزان
علل افت انگیزه تا حدودی شباهت زیادی به دلایل افت تحصیلی دارد و فرد با از دست دادن انگیزه راه را برای افت تحصیلی خود هموار می‌کند. افسردگی، اضطراب، استرس مداوم، فشار بیش‌ازحد مدرسه یا والدین و ناتوانی‌های یادگیری از عوامل اصلی در ایجاد بی‌انگیزگی دانش‌آموزان است.
دانش‌آموزانی که دچار بی‌انگیزگی می‌شوند بیشتر در معرض سرزنش والدین قرار می‌گیرند و چنانچه دچار بدخوابی، تغییر در اشتها، خلق پایین، احساس خستگی و درماندگی مداوم و خلق نامتناوب شده باشند، احتمالاً دچار افسردگی نیز می‌شوند.
ضعف در پایهٔ تحصیلی، الگوهای دانش‌آموز، تفاوت‌های فردی، نوع نگرش، تجربهٔ منحصربه‌فرد، نگرش نسبت به تحصیل، نوع برداشت از جایگاهی که فرد در خانواده دارد، مشکلات درون خانواده مانند اختلافات و بدرفتاری‌های والدین، هوش، نوع شخصیت، وابسته بودن به والدین، تشویق نشدن برای انجام تکالیف منظم، عدم کنترل والدین نسبت به وضعیت تحصیلی فرزندانشان، در معرض تنبیه و سرزنش مداوم بودن ازجمله عوامل مهم در کم انگیزه بودن دانش‌آموزان به شمار می‌رود.
علائم بی‌انگیزه بودن دانش‌آموزان
برخی از علائم بی‌انگیزه بودن دانش‌آموزان به ادامهٔ تحصیل عبارت‌اند از: بی‌توجهی و بی‌دقتی، کاهش تمرکز، بهانه‌گیری برای درس نخواندن، بی‌انرژی بودن مداوم، مسئولیت‌پذیر نبودن، تنبلی، تمایل مداوم به استراحت، توان تصمیم‌گیری پایین و… هستند.
انتخاب مسیر تحصیلی مناسب دانش‌آموزان
راهکارهای مهم جهت افزایش انگیزه توسط مشاوران تحصیلی
امروزه اهمیت حضور مشاوران تحصیلی در کنار دانش‌آموزان بر کسی پوشیده نیست و بهره‌گیری از اطلاعات و تجربهٔ این افراد در زمینه‌های درسی بسیار اهمیت دارد. مشاوران تحصیلی با داشتن دانش مشاوره و تسلط بر مباحث روان‌شناختی، توانایی رفع بسیاری از مشکلات روحی، عاطفی و همچنین توانایی برنامه‌ریزی برای دانش‌آموزان را دارند.
باید اذعان کرد هیچ‌کس به اندازهٔ مشاور تحصیلی در انگیزه دادن به دانش‌آموزان نمی‌تواند مفید و مؤثر عمل کند. در زیر به برخی راهکارهایی که مشاوران عزیز می‌توانند در جهت بالا بردن انگیزهٔ دانش‌آموزان در تحصیل بکار ببرند اشاره خواهیم کرد.
- داشتن یک برنامه‌ریزی صحیح با توجه به شرایط زندگی و ویژگی‌های فردی دانش‌آموز امری مهم است، برنامه‌ریزی مسیر راه را برای دانش‌آموز ترسیم می‌کند، پس بهتر است با در نظر داشتن شرایط وی یک برنامه‌ریزی کلی برای او تنظیم کنید.
- داشتن برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و رسیدن به آن‌ها در بالا بردن انگیزهٔ فرد بسیار مؤثر هستند و به افراد حس اعتمادبه‌نفس را القا می‌کنند. از برنامه‌های کوتاه‌مدت غافل نشوید.
- در برنامهٔ درسی دانش‌آموزان وقت‌های آزاد برای انجام فعالیت‌های مورد علاقهٔ آن‌ها اختصاص دهید. این امر می‌تواند انگیزه و انرژی فرد از مطالعه را بالا ببرد. میزان و تعداد ساعات استراحت کنترل شده باشد تا فرد بتواند با تمرکز بیشتری به مطالعه و یادگیری بپردازد.
- یکی از بهترین روش‌های ایجاد انگیزه برای درس خواندن و مطالعه این است که بفهمید چرا فرد می‌خواهد نمره و امتیازات خوبی را کسب کند. دانستن دلیل او از داشتن نمرهٔ بالا و یا کسب رتبهٔ بالا در کنکور به ما شما کمک خواهد کرد تا به علایق و خواسته‌های فرد پی برده و از این طریق برای افزایش انگیزهٔ وی استفاده کنید.
- به دانش‌آموزان مهارت‌های یادگیری را بیاموزید. به او بفهمانید بهترین راه یادگیری فهمیدن مطلب است نه حفظ کردن آن. فرد زمانی که نحوهٔ درس خواندن و یادگیری را آموزش ندیده باشد نمی‌تواند موفقیت خوبی در امتحانات کسب کند و این امر انگیزهٔ او را بشدت کاهش خواهد داد، حتی اگر او فرد سخت‌کوشی باشد.
- تشویق و تحسین‌های به‌جا موجب افزایش حس اعتمادبه‌نفس و انگیزه در فرد می‌شود. پس بهتر است در مواجهه با تلاش‌های دانش‌آموز و یا کسب نمرات خوب در امتحانات، او را تشویق کنید و انرژی او را بالا ببرید.
- به نحوهٔ سخن گفتن خود در هنگام مواجه با نمرات بد و افت تحصیلی فرد دقت کنید. توهین، تحقیر، سرزنش و ملامت کردن فرد تأثیر نامطلوبی روی او می‌گذارد. سعی کنید طبیعی و عادی رفتار کنید و او را نترسانید، در عوض برای جبران اشتباهاتش با او مشورت کرده و علل و عوامل آن را جستجو کنید.
- افراد همیشه نمی‌توانند انگیزهٔ یکسانی داشته باشند، به دانش‌آموزان بفهمانید کم شدن انگیزه خود امری طبیعی و قابل‌رفع است.
- گهگاه بعضی افراد در مطالعه و بحث‌های درسی گروهی انگیزه و انرژی بیشتری کسب می‌کنند، در این حالت از دانش‌آموز بخواهید با دوستان خود به‌صورت گروهی مطالب درسی عمیق و غیرقابل فهم را یاد بگیرد.
- تغذیه و ورزش، خود عوامل مهمی در ایجاد انرژی و انگیزه در فرد هستند، این موارد را به دانش‌آموزان یادآوری کنید.
- همسالان از طریق مقایسهٔ توانمندی‌های اجتماعی و یادگیری بر انگیزه‌های یکدیگر تأثیر می‌گذارند. اگر گروه همسالان افراد موفقی باشند تأثیر مثبت و عمیقی بر یکدیگر دارند و موجب رشد انگیزه‌های تحصیلی، اعتمادبه‌نفس و کشف بیشتر قابلیت‌های فرد می‌شوند. به آن‌ها در انتخاب دوستان و ارتباط بهتر با آن‌ها کمک کنید.
