بررسی تأثیرات مخرب شبکه‌های اجتماعی روی دانش‌آموزان
دنیای اینترنت، فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و هر آنچه به فضای سایبری مربوط می‌شود، صرف‌نظر از خوبی‌ها و بدی‌هایی که دارد لازمه‌ی زندگی بشر امروزی است. کالاها در آن به خریدوفروش می‌رسند، کسب‌وکارها فعالیت‌های خود را در قالب شبکه‌های اینترنتی پیش می‌برند، سرگرمی‌های و بازی‌های رایانه‌ای در آن ایجاد می‌گردد و در اختیار افراد قرار می‌گیرد.
دنیای مجازی مانند هر چیزی در دارای نکات و ویژگی‌های مثبت و منفی است که لازم است فرد استفاده‌کننده، خود به تفکیک این نکات بپردازد و هر آنچه برای او لازم است را برگزیند و فضاهای نامناسب را رد کند. تفکیک این مسئله زمانی به یک مشکل بزرگ تبدیل می‌شود که فرد آگاهی و مهارت کافی از استفاده از این فضاها را کسب نکرده باشد.
نوجوانان و دانش‌آموزان به علت کم سن و سال بودن، نداشتن تجربه و آگاهی و تأثیرپذیری بالا در استفاده از فضای مجازی دچار بحران می‌شوند که این بحران اثرات مخربی در روند آموزش و یادگیری، روحیات، اخلاق و شخصیت آن‌ها می‌گذارد که بهتر است والدین و مشاورین تحصیلی به این امر دقت کنند و مهارت‌های لازم را به افراد آموزش دهند.
مضرات شبکه های اجتماعی
شبکه‌ی اجتماعی مجازی، زنجیره‌ای از ارتباطات اجتماعی را شامل می‌شود که افراد بدون حضور فیزیکی توسط اینترنت در آن حضور می‌یابند و می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار سازند
امروزه شبکه‌های رایانه‌ای و دنیای مجازی بدون حد و مرز، در اختیار تمام افراد روی کره‌ی زمین فارغ از هر سن و جنسیتی و حتی با کمترین امکانات موجود قرار گرفته است. اینکه افراد بخواهند از مزایای آن در جهت یادگیری و آموزش، ارتباط درست، کسب مهارت‌ها و استفاده از سرگرمی‌های متنوع و سالم بهره ببرند یا درگیر شبکه‌ها و جریان‌های مخرب شوند به عهده‌ی شخص است و این امر نیازمند آگاهی و آموزش‌های لازم در این زمینه است.
در مورد دانش‌آموزان نیز استفاده از این فضاها به علت بی‌تجربه بودن و تکامل نیافتن شخصیت فرد، نیازمند کنترل و بررسی از سوی افرادی است که آگاهی بیشتری در این مورد دارند و می‌توانند با رفتار و آموزش‌های مناسب خود آثار مخرب آن را کم کنند.
شبکه‌های مجازی تأثیرات مخرب خود را می‌توانند به صورت‌های مختلف نشان دهند، مانند:
- تأثیر در خلق‌وخوی و افزایش بدرفتاری افراد
- افت تحصیلی در دانش‌آموزان
- کاهش روابط اجتماعی، انزوا، تنهایی و افسردگی
- کم‌تحرکی، چاقی، مشکلات جسمی
- نداشتن رابطه‌ی درست با والدین، معلمین و دوستان
- پرخاشگری
- افزایش استرس، اضطراب
- و…
“اعتیاد اینترنتی“ و “اختلال روحی“، افسردگی متمرکز، اضطراب اجتماعی، ضعف مهارت مقابله، عزت‌نفس پایین، کم خودکارآمدی از آسیب‌های روانی استفاده‌ی طولانی‌مدت از اینترنت و مضرات شبکه های اجتماعی است که در ادامه بیشتر به آن‌ها خواهیم پرداخت.
تأثیر در خلق‌وخوی و افزایش بدرفتاری افراد
به علت عدم محدودیت‌های سنی و جغرافیایی و بسیاری از فاکتورهای دیگر در شبکه‌های مجازی، افراد از گروه‌های سنی مختلف و با هر فرهنگی با یکدیگر در حال ارتباط و دوستی هستند. درواقع مزیت شبکه‌های اجتماعی نیز این است که افراد بدون هرگونه محدودیتی بتوانند با هم ارتباط داشته باشند که منظور از این ارتباط، رابطه‌ای سالم و درست است.
وارد شدن در فضاهای مخرب و نادرست برای بزرگ‌سالان کمتر رخ می‌دهند چراکه شخصیت و قدرت تعقل آن‌ها موجب می‌شود تا در انتخاب‌های خودآگاهانه رفتار کنند، اما وقتی فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بدون محدودیت در اختیار نوجوانان قرار می‌گیرد امکان دارد با افرادی که دارای رفتارهای نامناسب، پرخاشگر، سوءاستفاده‌گر و بزهکار هستند رابطه داشته باشند و چون در این سن و سال بیشترین تأثیرپذیری را دارند از این افراد الگوبرداری اشتباه می‌کنند که این امر می‌تواند موجب تغییر در رفتار، خلق‌وخوی و افزایش پرخاشگری آن‌ها شود.
افت تحصیلی
شبکه‌های اجتماعی مختلف که به‌راحتی در دسترس نوجوانان قرار می‌گیرند، به دلیل جذابیت‌های بالا و داشتن انواع سرگرمی‌های متنوع و گسترده افراد را درگیر خود می‌کنند که به این مسئله اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی نیز گفته می‌شود.
در این حالت فرد با استفاده‌ی بیش‌ازحد از فضای مجازی و به عبارت ساده‌تر غرق شدن در آن زمان خود را برای درس خواندن و انجام تکالیف درسی از دست می‌دهد، حتی برخی از دانش‌آموزان گوشی‌های خود را به کلاس درس می‌برند و هنگام تدریس معلم نیز از آن استفاده می‌کنند که تمام موارد گفته‌شده موجب افت تحصیلی دانش‌آموز خواهد شد.
بر اساس تحقیقات انجام‌شده 70 درصد از نوجوانانی که در شبکه‌های اجتماعی عضو هستند افت تحصیلی دارند.
کاهش روابط اجتماعی، انزوا، تنهایی و افسردگی
نوجوانان در دروان سنی خود نیاز دارند تا با همسالان خود ارتباط برقرار کنند تا بتوانند با شرکت در جمع دوستانه و انجام کارهای گروهی نحوه‌ی ایجاد یک رابطه‌ی دوستانه و اجتماعی را بیاموزند. فردی که با دوستان خود رابطه‌ی حقیقی دارد احساس تنهایی نمی‌کند، با دوستان خود به گفت‌وگو و آموزش می‌پردازد، در بازی‌های دسته‌جمعی و فعالیت‌های فیزیکی شرکت می‌کند و این ارتباط به او کمک می‌کند تا خود را بهتر بشناسد، اعتمادبه‌نفس زیادی به دست آورد، شاد باشد و از بودن با دوستان خود لذت ببرد.
امروزه با رشد و پیشرفت دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بیشتر دانش‌آموزان در این شبکه‌ها عضویت دارند و ایجاد روابط در فضای مجازی باعث شده تا در دنیای واقعی نتوانند با همسالان خود ارتباط برقرار کنند. روابط مجازی موجب شده تا افراد احساس تنهایی کنند که این تنهایی در درازمدت مشکلات روانی بسیاری مانند افسردگی را برای افراد به وجود خواهد آورد. هر چه نوجوانان زمان بیشتری را با اینترنت سر کنند، در مقابل از میزان زمانی که صرف محیط اجتماعی واقعی‌شان خواهند کرد، کاسته خواهد شد.
کم‌تحرکی و مشکلات آن
نوجوانی دوره‌ای است که باید با فعالیت‌های مختلف علمی، ورزشی، انواع بازی‌ها و روابط سالم دوستانه پر شود تا فردی سالم، با اعتمادبه‌نفس بالا و توانا وارد جامعه شود. متأسفانه استفاده‌ی نادرست از شبکه‌های اجتماعی موجب شده تا افراد بیشترین زمان خود را در این فضاها بگذرانند و از گذراندن وقت با دوستان خود و داشتن بازی و فعالیت‌های فیزیکی اجتناب کنند.
کم شدن فعالیت‌های فیزیکی و عدم تحرک موجب افزایش وزن در این افراد می‌شود که در آینده علاوه بر مشکلات روحی مشکلات جسمی زیادی نیز برای این افراد به وجود خواهد آورد. کودکان و نوجوانانی که مدت طولانی در مقابل رایانه می‌نشینند و از فعالیت‌های موردنیاز این دوران مانند ورزش دور می‌مانند، دچار صدمات جسمانی مثل چاقی، آسیب‌های اسکلتی، ضعف بینایی، تشنج اپیلپتیک و یا حساس به نور می‌شوند.
توصیه‌های مهم برای استفاده‌ی درست از شبکه‌های اجتماعی
- ازآنجایی‌که استفاده از شبکه‌های اجتماعی اعتیادآور است بهتر است افراد در استفاده از آن میانه‌روی کنند.
- مدیریت زمان و داشتن برنامه‌ی روزانه و هفتگی برای دانش‌آموزان بهترین روش برای جلوگیری از دچار شدن به مضرات شبکه های اجتماعی و عقب ماندن از درس و مدرسه و زندگی شخصی است.
- استفاده از شبکه‌های مجازی باید توسط والدین دانش‌آموزان کنترل شود زیرا استفاده‌ی بیش از 4 ساعت از این شبکه‌ها اعتیادآور و مخرب است.
- بهتر است والدین، معلمین، مشاورین و هر شخصی که می‌تواند تأثیر مثبتی روی دانش‌آموز داشته باشد، روش‌های استفاده‌ی آگاهانه و درست از شبکه‌های اجتماعی را به افراد آموزش دهند.
- چنانچه کودکان و نوجوانان به مرحله‌ای رسیده‌اند که اینترنت را به خواب و غذا ترجیح می‌دهند و کار و مسئولیت‌های روزمره خود را به خاطر آن عقب می‌اندازند، متأسفانه باید بدانید که مشکل جدی است و لازم است با پزشک مشورت کنید.
- نوع استفاده از فناوری نوین بسیار مهم است، هیچ چیزی در ذاتش بد نیست زیرا همان‌طور که چاقو می‌تواند جان یک انسانی را نجات دهد به‌راحتی می‌تواند جانی را بگیرد، مهم نحوه‌ی استفاده از ابزارها هستند.
