بازار کار رشته‌ی روانشناسی/ آیا نرخ بیکاران رشته روانشناسی بالاست؟
به علت تغییر نوع زندگی در جوامع کنونی و اهمیت سلامت روح و روان روی زندگی بشر، روانشناسی و مباحث مرتبط با این رشته بسیار اهمیت یافته‌اند و همین امر، شغل روانشناسی را به یکی از رشته‌ها و شغل‌های پرطرفدار در بین دانش‌آموزان تبدیل کرده است.
البته در ایران نیز این رشته طرفداران زیادی دارد و هرساله بیشتر افرادی که در کنکور رتبه‌های عالی کسب می‌کنند، این رشته را برای ادامه‌ی تحصیلات خود برمی‌گزینند، اما به علت وجود فارغ‌التحصیلان زیاد و عدم شناخت صحیح از جایگاه علم روانشناسی در تمامی بخش‌های زندگی بشر به‌خصوص در کشور ما موجب شده تا بازار کار روانشناسی مناسب نباشد.
رشته‌ی روانشناسی
روانشناسی، علم کاربردی مطالعه‌ی رفتار و فرآیندهای ذهنی براساس یافته‌های علمی و تحقیق شده است. این علم به بررسی فرآیندها و رفتارهایی از بشر می‌پردازد که قابل‌درک، دیدن و اندازه‌گیری نیستند.
این علم با استفاده از روش‌های علمی به مطالعه‌ی رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان در شرایط مختلف و هنگام مواجهه با این شرایط پرداخته و در این باره مواردی همچون شخصیت، افکار، احساسات، مهارت‌های ارتباطی، هوش، حافظه، هیجان و… را مورد مطالعه قرار می‌دهد.
به کسی که بعد از گذراندن دوره‌های تخصصی و در نهایت کسب مهارت‌های تخصصی و ارتباطی در رشته‌ی خود به جایگاهی می‌رسد که بتواند رفتار، ذهن، شخصیت، رابطه‌ی بین رفتار و محیط و مسائلی از این دست را مورد کنکاش و بررسی قرار دهد تا در نتیجه‌ی آن بتواند به افراد در کنترل شرایط، غلبه بر مشکلات و آسیب‌های موجود کمک کند روانشناس می‌گویند.
گرایش‌های رشته روانشناسی در ایران
رشته‌ی روانشناسی در ایران گرایش‌های مختلفی مانند روانشناسی عمومی، روانشناسی بالینی، روانشناسی بالینی کودک و نوجوان، روان‌سنجی، روانشناسی صنعتی و سازمانی و روانشناسی شخصیت را شامل می‌شود.
این گرایش‌ها نشان از نیاز بشر امروز در تمامی جوانب زندگی به این علم را نشان می‌دهد. هرکدام از این گرایش‌ها در حیطه‌ی خاص خود می‌توانند مشغول بکار شوند که بهتر است قبل از انتخاب هرکدام از این آن‌ها برای ادامه‌ی تحصیل، بیشتر مورد بررسی قرار گیرند و با مهارت‌ها، توانایی‌ها، علایق و ویژگی‌های روحی و جسمی فرد تطابق داده شود.
- روانشناسی بالینی: کمک به مراجعینی که در شرایط سختی همچون افسردگی، اضطراب، وسواس و بیماری‌های روانی قرار دارند.
- روانشناس آموزشی: کمک به کودکان، نوجوانان و جوانان برای غلبه بر مشکلات آموزشی و روانی خود برای پیشرفت در زمینه‌های یادگیری
- روانشناس شغلی: کمک به شرکت‌ها و سازمان‌ها در بهبود عملکرد و افزایش رضایت شغلی کارکنان
- روانشناس سلامت: ترویج رفتار و نگرش سالم و کمک به بیماران و خانواده‌های آن‌ها برای غلبه بر بیماری‌ها
- روانشناس مشاوره‌ای: کمک به افراد در حل مشکلات و تصمیم‌گیری‌ها در زمان‌های پراسترس زندگی
- روانشناس جرم‌شناسی: استفاده از تئوری‌های روانشناسی در شناسایی جرائم، بازسازی و بهبود مجرمین
بازار کار روانشناسی
نرخ بیکاری در فارغ‌التحصیلان علوم رفتاری و اجتماعی که روانشناسی نیز جزء آن به شمار می‌رود، 20 درصد است، این در حالی است که این نرخ در دنیا 6.1 درصد تخمین زده شده است. این اعداد به‌خوبی نشان می‌دهد که این رشته‌ی بسیار پراهمیت، در کشور ما جایگاه اصلی خود را پیدا نکرده و نیاز به شناخت بیشتری دارد.
کم و نامساعد بودن بازار کار روانشناسی می‌تواند در نوع نگرش مردم و مدیران شرکت‌ها و مؤسسات مختلف نهفته باشد. با اینکه بشر امروزی می‌داند برای حل مسائل و مشکلات جسمی خود باید به پزشک مراجعه کند اما هنوز نمی‌داند مشکلات و بیماری‌های روحی او نیز نیاز به پزشک مختص خود یعنی روانشناس دارند و این عدم شناخت موجب بروز مشکلات جدی و شایع مانند افسردگی در جوامع بشری شده است.
علت دوم این مسئله به مسئولین و مدیران شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ و کوچک مربوط می‌شود. متخصصان این رشته می‌توانند در تمامی شرکت‌ها، مؤسسات و سازمان‌ها با هر حیطه‌ی کاری، کمک فراوانی به بهبود عملکرد و افزایش رضایت شغلی کارکنان کنند، اما هنوز سازمان‌ها و شرکت‌ها به اهمیت وجود این افراد واقف نشده‌اند و از علم این افراد بهره نمی‌برند، این در حالی است که در بیشتر کشورهای بزرگ دنیا هر شرکت دارای چندین روانشناس ماهر است.
برخی عوامل نیز وجود دارند که به خود فارغ‌التحصیلان این رشته برمی‌گردد که در ادامه‌ی مطلب به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
نبود انگیزه و اشتیاق می‌تواند یک روانشناس را بیکار کند
افراد برای انتخاب هر رشته‌ای باید علایق، خواسته‌ها و اهداف خود را بررسی کرده و از آن‌ها مطمئن شوند و سپس پا در مسیر تحصیلات و شغل آن رشته بگذارند، چراکه نبود علاقه، موجب کم شدن اشتیاق و انگیزه‌ی فرد برای ادامه‌ی تحصیل و تصاحب شغل می‌شود.
کمترین نرخ مشارکت، مربوط به گروه علوم اجتماعی و رفتاری است که رشته‌ی پر متقاضی روانشناسی در آن قرار دارد. نرخ مشارکت این گروه، ۵۱.۴۰ درصد است، یعنی تقریباً نیمی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این گروه نه شغلی دارند و نه در جست‌وجوی کار هستند این یعنی بیشتر تحصیل‌کرده‌های این رشته، انگیزه‌ای برای یافتن شغل ندارند!
مهارت، حلقه‌ی گم‌شده‌ی هر شغلی است
در هر شغلی و رشته‌ای، مهارت‌ها و توانایی‌ها همیشه اهمیت زیادی دارند، مهارت‌هایی که کارفرمایان به دنبال آن هستند و فارغ‌التحصیلان برای یافتن شغل خوب باید آن‌ها را فرا گیرند. هر رشته و شغلی مهارت‌های خاص خود را می‌طلبد و روانشناسی نیز از این قاعده مستثنا نیست.
بسیارند روانشناسانی که تا مقطع دکترا نیز ادامه‌ی تحصیل داده‌اند اما در حوزه‌ی شغلی خود از مهارت‌های کافی که بتواند نیاز کارفرمایان را برطرف سازد برخوردار نیستند و این امر به بالا رفتن نرخ بیکاری در این رشته و تصور نامناسب بودن بازار کار روانشناسی دامن زده است.
اگر علاقه‌مند به این رشته هستید، بهتر است مهارت‌های لازم برای این رشته را جستجو کرده و به آموختن آن‌ها بپردازید، مخصوصاً مهارت‌های ارتباطی که در رشته‌ی روانشناسی از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند.
تطابق شغل و شخصیت در رشته‌ی روانشناسی مهم است
علاوه بر اینکه یک روانشناس باید دارای مهارت‌های ارتباطی عالی باشد، باید از شخصیت متناسب با این رشته نیز برخوردار باشد تا بتواند از دانش خود به بهترین نحو استفاده کند. برای مثال یک روانشناس فارغ از هر نوع گرایش، به مهارت‌هایی مانند هوش هیجانی بالا، انعطاف‌پذیری، صبر و حوصله، علاقه به یاری‌رساندن به دیگران، دارا بودن مهارت‌های تصمیم‌گیری و حل مسئله و توانایی استفاده از رویکردهای منطقی و روشمند نیاز دارد که همگی از استعداد و توانایی‌های درونی فرد سرچشمه می‌گیرد و بعد شخصیتی وی را شامل می‌شود.
کشف شخصیت کار سختی نیست، امروزه با انواع تست‌های معتبر می‌توان به شخصیت خود و ویژگی‌های آن پی برد و اهداف خود را در راستای آن تنظیم کرد.
