انواع دانشگاه‌ها در ایران / بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌ها

بنا به آخرین گزارش موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم، هم‌اکنون حدود ۲۵۶۹ دانشگاه در کشور وجود دارد که شامل انواع دانشگاه ها (دانشگاه‌های دولتی، پردیس خودگردان وابسته به دانشگاه دولتی، آزاد اسلامی، مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی، دانشگاه‌های آموزش از راه دور (پیام نور)، دانشگاه جامع علمی کاربردی و دانشگاه مجازی) می‌باشند که در زیر به بررسی هر یک از انواع دانشگاه ها خواهیم پرداخت.

دانشگاه‌های دولتی

دانشگاه “سراسری” و “دولتی” مجموعهٔ دانشگاهی وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری است که هزینه آن توسط دولت پرداخت می‌شود. در سال‌های اخیر این دانشگاه اقدام به برگزاری دوره‌های شبانه یا نوبت دوم برای دانشجویان کرده است و تحصیل در این دانشگاه را به دو بخش روزانه و شبانه تقسیم نموده است. تحصیل در دورهٔ روزانه بدون پرداخت هزینه است، اما تحصیل در نوبت دوم با پرداخت هزینهٔ اندکی برای دانشجویان همراه است.

در حال حاضر علاوه بر این بخش مراکز دیگری نیز با کسب مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دانشجو می‌پذیرند. از جمله این مراکز، دانشگاه فرهنگیان (مراکز تربیت‌معلم) وابسته به وزارت آموزش‌وپرورش و مؤسسات آموزش عالی وابسته به سایر وزارت خانه‌ها است.

دانشجویان بخش شبانه نیز همانند بخش روزانه از تمامی امکانات و شرایط  تحصیلی و امکانات رفاهی برخوردارند. برخلاف تصور عموم دانشجویان دوره‌های شبانه نیز همراه با دانشجویان نوبت اول در یک کلاس و با همان اساتید تحصیل می‌کنند. تنها تفاوت آن‌ها اخذ شهریه از دانشجویان شبانه است.

دانشگاه‌های دولتی از بهترین و بالاترین سطح و رتبه میان دانشگاه‌های ایران برخوردارند. از لحاظ علمی، لیست دروس و واحدهای درسی، اساتید مجرب و دانشجویانی با رتبه‌های عالی در کنکور، همه و همه دست به دست هم داده‌اند و دانشگاه دولتی را جزو بهترین‌ها کرده‌اند.

برای قبولی در دانشگاه‌های دولتی به‌خصوص در بعضی از رشته‌های پرطرفدار دانش‌آموزان باید رتبه‌های تک‌رقمی یا رتبه‌های دو الی سه‌رقمی را در کنکور کسب کنند، یعنی قبل از ورود به محیط آموزشی این دانشگاه‌ها باید از یک فیلتر بسیار سخت به نام کنکور گذشت.

ازلحاظ شهریه و مسائل مالی این دانشگاه از دانشجویان خود مبلغی دریافت نمی‌کند. این امر برای افرادی که ازلحاظ مالی دارای مشکل هستند، گزینهٔ مناسبی است. به دلیل معتبر بودن مدرک دانشگاهی بعد از اتمام دوران دانشگاه دانشجویان این مراکز زودتر از سایر دانشجویان وارد بازار کار می‌شوند.

درنهایت این نکته را باید ذکر کرد که اگر دانش‌آموزی در دوره روزانه انواع دانشگاه ها ی دولتی قبول شود و تصمیم به انصراف و ترک دوره کند، حق شرکت در کنکور سال آینده را نخواهد داشت و دانشجویان این دانشگاه‌ها در قبال هزینه‌هایی که پرداخت نمی‌کنند تعهد به خدمت دارند، یعنی برای گرفتن مدرک خویش باید طبق قوانین دانشگاه طی دوره‌ای مشخص برای کشور خدمت کنند.

بسته‌های تخصصی انتخاب رشته کنکور

پردیس خودگردان وابسته به دانشگاه دولتی

دانشگاه‌های پردیس خودگردان یا بین‌الملل در سال‌های گذشته برای جذب دانشجو از خارج از کشور تأسیس شدند، اما موفق به این کار نشدند و امروزه با پذیرش دانشجو در قبال اخذ شهریه مشغول به کار هستند. این دانشگاه‌ها هزینه‌های خود را از دانشجویان دریافت می‌کنند و مستقل از بخش دولتی هستند.

اساتید و لیست دروس این دانشگاه‌ها همانند بخش روزانهٔ دانشگاه سراسری است و تنها تفاوت آن‌ها شهریهٔ آن است که از شهریهٔ بخش نوبت دوم یا همان شبانه بالاتر است.

روش پذیرش دانشجویان دانشگاه‌های پردیس  از طریق آزمون سراسری سازمان سنجش یا آزمون اختصاصی و بر اساس مقررات و آیین‌نامه‌های دانشگاه و با نظارت سازمان سنجش آموزش کشور انجام می‌گیرد.

دانشگاه‌های آزاد اسلامی

دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاهی غیردولتی است که کار خود را در سال ۱۳۶۱ با نخستین واحد دانشگاهی، یعنی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی آغاز کرد. دانشگاه آزاد اسلامی امروزه جزو برترین دانشگاه‌های ایران است و در میان دانشگاه‌های معتبر جهانی نیز مقام خوبی دارد. این دانشگاه در قبال هزینه‌هایی که از دانشجویان دریافت می‌کند به‌صورت خصوصی اداره می‌شود. دانشجویان این دانشگاه برای ورود به این مراکز علمی نیاز چندانی به پایهٔ قوی یا تلاش و مشقت فراوان برای کسب نتیجهٔ عالی در کنکور ندارند و می‌توانند با هر سطح علمی در این دانشگاه به تحصیل بپردازند.

در سال‌های اخیر با افزودن رشته‌های بدون کنکور جذب دانشجو در دانشگاه آزاد راحت‌تر از قبل نیز شده است. واحدهای درسی این  دانشگاه نیز تئوری محور هستند و ازلحاظ عملی مانند دانشگاه‌های دولتی قوی نیستند.

از مزایای دانشگاه آزاد ایجاد فضای آموزش در مناطق محروم و برای افراد با سطح علمی متوسط یا کم بوده است.

با افزایش تعداد این دانشگاه‌ها در سطح کشور تعداد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان جویای کار، روند صعودی به خود گرفته و این نکته باعث شده کمیت بر کیفیت علمی این مراکز غلبه کند و سطح علمی دانشجویان و اساتید این دانشگاه‌ها را پایین بیاورد. اگر قصد ادامهٔ تحصیل در این دانشگاه را دارید از هزینه‌های رشتهٔ تحصیلی خود مطلع شوید و سپس دست به انتخاب آن بزنید.

دانشگاه‌های غیرانتفاعی

موسسه‌های غیرانتفاعی، مراکزی هستند که از بودجهٔ غیردولتی استفاده کرده و به‌صورت مستقل زیر نظر هیئت‌امنای مؤسسه اداره می‌گردند. در این مراکز، تحصیل رایگان نیست و همراه با اخذ شهریه بوده و دانشجویان از طریق آزمون‌های سراسری سازمان سنجش آموزش کشور، پذیرش می‌شوند.

به دلیل مستقل بودن این دانشگاه‌ها از بخش دولتی دارای سطح علمی پایینی نسبت به بقیهٔ مراکز آموزشی هستند، اما امکان تحصیل برای افراد با سطح علمی پایین را فراهم نموده‌اند. بهتر است قبل از انتخاب این دانشگاه برای ادامهٔ تحصیل شهریه‌های آن را مورد بررسی قرار دهید.

دانشگاه‌های پیام نور یا آموزش از راه دور

در ایران سیستم آموزش از راه دور با عنوان دانشگاه پیام نور شناخته می‌شود. دانشگاه‌های پیام نور نیز ازجمله دانشگاه‌های دولتی هستند و زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت می‌کنند، ولی سامانهٔ آموزشی آن با سایر دانشگاه‌های دولتی متفاوت است و بر مبنای آموزش نیمه‌حضوری استوار است.

در این دانشگاه‌ها دانشجویان می‌توانند در دروس تئوری بدون حضور در کلاس و با حضور در امتحانات آخر ترم واحدهای درسی خود را گذرانده و موفق به اخذ مدرک شوند. آموزش در این دانشگاه‌ها نیز رایگان نیست، اما در مقایسه با دانشگاه آزاد و غیرانتفاعی شهریهٔ کمتری را دارند.

تست آنلاین انتخاب رشته (استعداد تحصیلی)

دانشگاه‌های جامع علمی کاربردی

یکی از دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که با هدف ارتقاء سطح مهارت و قدرت عملی دانشجویان در مشاغل عملی تأسیس گردیده است، دانشگاه‌های علمی کاربردی هستند.

یکی از مزیت‌های خوب دانشگاه علمی کاربردی پذیرش دانشجو بدون کنکور با توجه به سوابق تحصیلی و کم بودن هزینه‌های تحصیل نسبت به دانشگاه آزاد است. مزیت دیگر این دانشگاه بالا بودن لیست دروس عملی آن است که دانشجویان را با نکات عملی رشته‌ها آشنا کرده و آن‌ها را آمادهٔ ورود به بازار کار می‌کند.

دانشگاه‌های مجازی

این دانشگاه‌ها نوعی مراکز علمی هستند که دانشجویان می‌توانند از طریق اینترنت اقدام به ثبت‌نام در دانشگاه کرده و از میان لیست دروس ارائه‌شده دروس موردنظر خود را انتخاب کنند و از جلسات مجازی دروس استفاده کرده و موفق به اخذ مدرک گردند. این نوع مراکز برای افرادی که وقت کافی برای حضور در سر کلاس‌های درس را ندارند، مناسب است.

پذیرش دانشجو در این مراکز از طریق آزمون سراسری انجام می‌شود. در حال حاضر بسیاری از دانشگاه‌ها مانند دانشگاه‌های صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت، صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی، تهران (مرکز آموزش‌های الکترونیکی دانشگاه تهران)، شیراز، اصفهان و چند مؤسسه آموزش عالی غیرانتفاعی به ارائهٔ دروس به‌صورت مجازی پرداخته‌اند.

سخن آخر

در نهایت باید گفت تمامی انواع دانشگاه ها در ایران مزایا و معایب مختص خود را دارند و نمی‌توان نظر قطعی برای دانشجویان ارائه نمود. دانش‌آموزان باید با توجه به سطح علمی و با در نظر داشتن سطح مالی خود اقدام به انتخاب دانشگاه موردنظر کنند. در هر شرایطی این نکته را باید در نظر داشته باشید، حتی در یک منطقهٔ محروم با کمترین امکانات آموزشی این پشتکار و تلاش شما است که می‌تواند شما را به موفقیت برساند، در غیر این صورت حتی تحصیل در بهترین رشته یک دانشگاه معتبر نیز موفقیت یک فرد را تضمین نخواهد کرد.