خلاصه‌نویسی برای دروس حفظی کنکور
در هر مقطع تحصیلی، همیشه دروسی وجود دارند که صرفاً باید به حافظه سپرده شوند، در دوران کنکور هم که نور علی نور. خلاصه نویسی کنکور یکی از مهم‌ترین مهارت‌هاست که دانش‌آموزان باید بلد باشند. اگر در یکی از این دوران‌ها هستید، با ما همراه باشید تا چند راهکار ساده برای خلاصه‌نویسی و به یاد سپاری راحت‌تر مفاهیم معرفی کنیم.
به یاد داشته باشید که حفظ کردن، مانند هر چیز دیگری، نباید منفعل باشد بلکه باید فعال باشد. استراتژی‌های زیر برای دروسی مفید هستند که دارای اصطلاحات و اسامی فراوان باشند. قبل از مطالعه به موارد زیر توجه کنید: اطمینان حاصل کنید که محل مطالعه شما در خانه دارای فضای کافی بوده و مرتب و تمیز باشد. شاید به نظر مهم نیاید اما چشمان ما ورودی‌های مهم اطلاعات به مغز هستند و هرچه محیط مرتب باشد مغز آسوده‌تر عمل می‌کند و به ورودی‌های دیگر توجه نمی‌کند. شما به یک منطقه آرام با نور و فضای کافی نیاز دارید. به اندازه کافی استراحت کنید، غذای مقوی بخورید و تنقلات مضر را محدود کنید تا هنگام مطالعه هوشیار و آماده یادگیری باشید.
استراتژی‌های آزمون‌های مبتنی بر حافظه
استراتژی‌های زیر به‌ویژه برای کلاس‌ها یا موضوعاتی که دارای واژگان یا نام‌های زیادی هستند بسیار مفید هستند.
۱) خلاصه نویسی کنکور با استفاده از فلش کارت‌ها
فلش کارت‌ها، از قدیم مورد علاقه بوده‌اند. نکته کلیدی فلش کارت‌ها در نوشته‌های بسیار کم روی کارت است. بعضی از دانش آموزان حتی کارت‌ها را به دو نیم می‌کنند تا روی آن‌ها زیاد ننویسند. کارت‌ها را می‌توانید از کاغذهای اضافی که دارید استفاده کنید و آن‌ها را به اندازه‌های 3 در 5 سانتیمتری درآورید.
- در یک طرف کارت باید یک کلمه نوشته شده باشد و در طرف دیگر آن باید یک تعریف یا یک توصیف یا حتی یک تصویر موجود باشد.
- می‌توانید یک سؤال را در قسمت جلو و جواب را در پشت آن بنویسید.
چند نکته برای استفاده از فلش کارت‌ها:
- حتماً هر دو طرف فلش کارت‌ها را مطالعه کنید (نگاه کردن به کلمه و تعریف آن و دیدن تعریف و گفتن کلمه).
- آن‌ها را همه جا نزد خود نگه دارید و مرتباً آن‌ها را مطالعه کنید. نکته اصلی اینجاست که اگر هر روز مطالعه کنید بهتر از آن است که در مدت‌زمان کوتاه مطالعه‌ای زیاد داشته باشید.
- برای فلش کارت‌های خود دو جعبه کوچک و یا دو پاکت غیر همرنگ مثل سفید و زرد درست کنید. سفید برای اطلاعاتی است که حفظ کرده و کاملاً به حافظه سپردید و زرد برای اطلاعاتی که فراموش می‌کنید و سپردن آن به حافظه سخت است. سپس از نو شروع به مطالعه پاکت زرد کنید و اگر توانستید به خاطر بسپارید آن‌ها را داخل پاکت سفید بگذارید. به این ترتیب شما وقت بیشتری را صرف مطالعه کارت‌هایی می‌کنید که با آن‌ها مشکل دارید.
- پس از ورود کارت‌ها به پاکت سفید، فلش کارت‌ها را هم بزنید و مخلوط کنید تا وقتی کارتی را برمی‌دارید به طور تصادفی باشد.
۲) خلاصه نویسی با ساختن نقشه مفهومی یا نمودار درختی
نقشه مفهومی یک نمودار گرافیکی است که روابط و ارتباطات بین مفاهیم، ایده‌ها یا مباحث دروس را نشان می‌دهد. نقشه‌های مفهومی متداول و محبوب هستند زیرا به شما در درک و یادگیری کمک می‌کنند و گاهی اوقات به عنوان ابزار ایده پردازی استفاده می‌شوند.
نقشه مفهومی به صورت سلسله مراتبی است و از بالا به پایین خوانده می‌شود. کلی‌ترین موضوع در بالای نقشه قرار می‌گیرد. با پایین آمدن اتصالات، موضوعات خاص‌تر می‌شوند. پیکان‌ها موضوعات مرتبط را پیوند می‌دهند. ماهیت رابطه بین موضوعات پیوند داده شده روی پیکان یا کنار آن نوشته شده است.
برای ایجاد یک نقشه مفهومی، ابتدا با نوشتن نام عمومی‌ترین مفهوم در یک مستطیل یا یک دایره که به آن‌ها گره خواهیم گفت نزدیک بالای یک کاغذ، شروع کنید. بعد، چند مستطیل حاوی مفاهیم مربوط به مفهوم اول خود بکشید و آن‌ها را با فلش به مفهوم اول متصل کنید. تصویر زیر یک نقشه مفهومی را نشان می‌دهد.
مثلاً می‌توانید کلمه پانکراس یا لوزالمعده را در مستطیل اول خود بنویسید. لوزالمعده، انسولین، تریپسینوژن، لیپاز و آمیلاز تولید می‌کند، بنابراین نام این مواد شیمیایی را در مستطیل‌ها بنویسید و مستطیل‌های جدید را به مستطیل لوزالمعده وصل کنید. تریپسینوژن به تریپسین تبدیل می‌شود، بنابراین در ادامه این ارتباط را نشان دهید. انسولین و تریپسین هم از اسیدهای آمینه ساخته شده‌اند، بنابراین آن‌ها را به یک مستطیل اسید آمینه پیوند دهید.
نکاتی برای نقشه‌برداری مفهومی
برای ترسیم نقشه‌های مفهومی خود به یک ورق بزرگ کاغذ نیاز خواهید داشت زیرا احتمالاً خواهید دید که می‌توانید ارتباطات زیادی بین گره‌ها برقرار کنید. البته مراقب باشید که آن‌ها پیچیده و گیج‌کننده نباشند. اگر خواندن نقشه شما دشوار است، ترسیم اتصالات را متوقف کنید.
۳) خلاصه نویسی کنکور با ایجاد نقشه‌های ذهنی
نقشه ذهنی به معنای نمودارهای خودجوش و نسبتاً آزاد است که ارتباط بین موضوعات یا ایده‌ها را نشان می‌دهد. ایجاد نقشه می‌تواند یک فرایند یادگیری بسیار مفید باشد. همان‌طور که ایجاد یک نقشه مفهومی، فرد را تحریک می‌کند تا به روابط جدید بیندیشد و به او در یادگیری کمک کند.
موضوع اصلی نقشه ذهنی در مرکز یک صفحه نوشته یا ترسیم می‌شود. زیرمجموعه‌های مرتبط پیرامون موضوع اصلی نوشته می‌شوند و با خطوط منحنی به آن متصل می‌شوند. نام زیرمجموعه‌ها بالای سطرها نوشته شده است. هر زیرمجموعه می‌تواند شامل زیرمجموعه‌های اضافی باشد خطوط اتصال عموماً با فاصله گرفتن از مرکز نقشه، نازک‌تر می‌شوند.
نقشه‌های ذهنی اغلب شامل تصاویر و رنگی هستند. ساخت آن‌ها می‌تواند سرگرم کننده باشد و بررسی آن‌ها جالب است. اگر می‌خواهید نقشه‌ها را روی رایانه ایجاد کنید، برنامه‌های نرم‌افزاری ذهن نویسی مانند mind manager و simple mind در دسترس هستند.
۴) خلاصه نویسی کنکور با استفاده از تصاویر
این استراتژی در دروسی مانند زیست‌شناسی بسیار مفید است. از کتاب عکس بگیرید و یا خودتان آن را رسم کنید ولی توضیحات یا برچسب‌ها و یا کلمات آن را حذف کنید. ازهر تصویر حدود پنج نسخه تهیه کنید. این تصاویر را در تمام اتاق خود آویزان کنید. همان‌طور که از کنار هر تصویر می‌گذرید، هر کلمه یا عبارت و توضیحی را که به خاطر میاورید بر روی تصویر برچسب بزنید. دفعه دیگر که کنار تصویر قدم گذاشتید، به چیز دیگری برچسب بزنید. به زودی بر بسیاری از موارد موجود در تصویر برچسب خواهید زد. وقتی یکی دو تا باقی ماندند که آن‌ها را نمی‌دانید، آن‌ها را مطالعه کنید.
از نقاشی‌ها استفاده کنید
نقاشی‌ها می‌توانند به شما در درک مفهومی و به خاطر سپردن اطلاعاتی که تعریف با کلمات دشوار است، کمک کنند. به‌طور مثال، شما باید به ترسیم نمودارهایی مانند قلب انسان عادت کنید.
۵) خلاصه نویسی با استفاده از یادیارها
از یادیارهایی که به كمك حافظه شما میایند، استفاده كنيد. یادیارهایی مانند کلمات اختصاری، اصطلاحات، قافیه‌ها یا آهنگ‌ها، تصاویر، ارتباطات معنی‌دار و حتی بررسی ریشه کلمات که می‌توانند خیلی مفید باشند. به‌طور مثال، یکی از یادیارهای درس زبان عربی برای حفظ کردن حروف جر که مطمئناً همه شما می‌دانید:
باء و تاء و کاف و لام و واو و منذ، مُذ، خلا ربّ، حاشا، مِن، عدا، فی، عَن، علی، حتی، الی
